Bir ülke borsasında işlem gören şirketlerin hisselerinin bir diğer ülke veya ülkelerin kuruluşları tarafından satın alınmasını ifade eden portföy yatırımları dışında kalan ve bir veya birden fazla uluslararası yatırımcının, tamamına sahip olarak veya yerli bir veya bir kaç firma ile ortaklık halinde gerçekleştirdiği yatırımlar, doğrudan yabancı sermaye yatırımı (foreign direct investment-fdi) olarak tanımlanmaktadır. (DPT, 2000).

DYS yatırımı, bir ülkede yerleşik yatırımcının başka bir ülkede yerleşik şirkette sürekli bir pay elde ettiği uluslararası yatırım olarak da tanımlanmaktadır. (OECD, 2008:48). DYS yatırımları uzun vadeli kaynak sağlayan uluslararası özel mali sermaye akımları kategorisinde yer almaktadır. Doğrudan yabancı yatırımcı, gerçek kişi, tüzel kişi veya tüzel kişiliği olmayan özel veya kamu işletmesi olabilmektedir (IMF, 2003:23).

Portföy yatırımlarından farklı olarak DYS yatırımları, yatırım yapılan işletmenin kontrol edilmesi veya yönetiminde söz sahibi olunması amacını bünyesinde barındırmaktadır. (IMF, 2003:23; OECD, 2008:48).

Hangi şirketlerin yabancı sermayeli yatırım şirketi olarak kabul edileceği hususu önem taşımaktadır. Uluslararası alanda genel kabul gören yaklaşım, yabancı bir yatırımcının yerli bir şirketteki payının yüzde 10 veya üzeri olması durumunda, DYS yatırımından ve doğrudan yabancı sermaye şirketinden bahsetmek gerektiği şeklindedir. Ancak söz konusu yüzde 10’luk eşik, ülkeden ülkeye yüzde 10 ila 50 arasında değişmektedir. Bazı ülkelerde, hangi şirketlerin yabancı sermayeli şirketi olduğu konusunda oransal bir eşik konulmamakta, her bir şirket ayrı ayrı değerlendirilmektedir. Değerlendirmede esas alınan kriter, yatırım yapan yabancı şirketin yerli şirketteki kontrol gücü olmaktadır. (IMF, 2003:23;UNCTAD, 2011).

2001 yılında 61 ülkeyi kapsayan bir araştırmada, 61 ülkeden 55’inin yüzde 10 ve üzeri yabancı ortaklığı bulunan şirketleri yabancı sermayeli şirket olarak dikkate aldığı, 6 tanesinin ise oran yerine yabancı sermayenin miktarını esas alan bir yaklaşımı benimsediği tespit edilmiştir. (IMF, 2003:24).

23.03.2017

Dr.  Hasan AYKIN

KAYNAKLAR:

DPT, (2000), Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları: Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı, DPT: 2514, ÖİK:532.

IMF, (2003), Foreign Direct Investment Statistics, How Countries Measure FDI, Washinton, DC: International Monetary Fund.

OECD, (2008), OECD Benchmark Definition Of Foreign Direct Investment, Fourth Edition, Paris: Organisation for Economic Co-operation and Developlent.

UNCTAD, (2011), http://www.unctad.org/Templates/Page.asp?intItemID=3147& lang=1) (Erişim Tarihi: 10.03.2011)