Her dönemde vergiye direnç söz konusudur.Çünkü vergi demek, mükellef bakış açısı ile, mükellefin kazanç veya mal varlığının bir kısmının rızası dışında elinden alınmasıdır.

Mükelleflerin tamamı, ödemeleri gereken vergiyi vergi idaresine bildirme ve ödeme konusunda her zaman istekli olmayabilir. Vergiye karşı direnç, vergi ödememe veya ödenmesi gerekenden daha az vergi ödeme şeklinde tezahür etmektedir.

Verginin ödenmemesi veya daha az ödenmesi yönündeki fiil ve davranışlar esas olarak üç şekilde kendini göstermektedir:

1- Vergiden kaçınma (tax avoidance)

2- Vergi kaçırma (tax evasion)

3- Vergi kaçakçılığı (tax fraud)

VERGİDEN KAÇINMA (TAX AVOIDANCE)

Vergiden kaçınmada kişi yasal zemindedir. Vergi ödememek veya daha az vergi ödemek için tercihlerini farklılaştırır. Örneğin kişi, 2000 cc motor bir otomobil almak suretiyle yüksek ötv, kdv ve mtv vergilerini ödemek yerine tercihini daha düşük silindir hacmine sahip bir otomobilden yana kullanır. Aynı şekilde, sigara veya içki üzerindeki vergi yükünü yüksek bulup, alışkınlıklarında değişikliğe gidebilir. Ya da yatırımlarını vergi yükünün olmadığı veya daha düşük olduğu alanlara kaydırabilir.

Emeklisiniz başka bir geliriniz de yok, ev alırken 200 metrekarenin altında ev alırsanız emlak vergisi ödemezsiniz. Böylece ev tercihiniz ile vergiden kaçınabilirsiniz.

Örnekleri artırmak mümkün. Vergiden kaçınmada önemli olan, vergiden kaçınan kişinin herhangi bir hukuk kuralını ihlal etmemesidir. Kişi var olan hukuk normları içindeki tercihleri ile daha az vergi ödeme veya hiç vergi ödememe yönünde irade sergilemektedir.

VERGİ KAÇIRMA (TAX EVASION)

Vergi kaçırma fiilinde kişi ilgili mevzuatla öngörülen kuralları çiğnemektedir. Ödemesi gereken vergiyi düşük beyan etmekte, düşük beyana yol açacak işlem ve eylemlere girişmekte ve böylece olması gerekenden daha az vergi ödemektedir. Veya vergiye tabi gelir kazançlarını tamamen vergi idaresinin bilgisi dışında tutmak suretiyle hiç vergi ödememektedir. Dolayısıyla kişi, ödemesi gerekenle ödediği vergi arasındaki fark kadar vergiyi kaçırmaktadır. Vergi Usul Kanunundaki isimlendirme ile “vergi ziyaı”na sebep olmaktadır.

Vergi Usul Kanunu 341 inci maddede vergi ziyaı; mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden, verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesi şeklinde tanımlanmıştır.

Şahsi, medeni haller veya aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyanlar ile veya sair suretlerle verginin noksan tahakkuk ettirilmesine veya haksız yere geri verilmesine sebebiyet vermek de vergi ziyaı hükmünde kabul edilmiştir.

VERGİ KAÇAKÇILIĞI (TAX FRAUD)

Vergi kaçakçılığı esas itibariyle vergi kaçırmanın nitelikli halidir. Kişi vergi kaçırırken yakalanmasını güçleştirecek hileli işlem ve/veya davranışlara girişir. Bu nedenle hukuk sistemi, vergi kaçakçılığı şeklindeki fiiller için bir taraftan mali nitelikli cezaları artırırken, diğer taraftan fiili işleyen kişilere hapis cezası da öngörür.

Türk vergi sisteminde, VUK 359 uncu maddede sayılan fiillerin işlenmesi durumunda vergi kaçakçılığı söz konusu olur. Anılan maddede sayılan kaçakçılık fiillerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

• Defter ve kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapmak,
• Gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açmak,
• Defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi matrahının azalması sonucunu doğuracak şekilde tamamen veya kısmen başka defter, belge veya diğer kayıt ortamlarına kaydetmek,
• Defter, kayıt ve belgeleri tahrif etmek,
• Defter, kayıt ve belgeleri gizlemek,
• Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlemek,
• Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanmak,
• Defter, kayıt ve belgeleri yok etmek, defter sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar koymak veya hiç yaprak koymamak,
• Belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak düzenlemek,
• Asıl veya suretleri tamamen veya kısmen sahte olarak düzenlenmiş belgeleri kullanmak,
• Maliye Bakanlığı ile anlaşması olmadığı halde belge basmak,
• Maliye Bakanlığı ile anlaşması olmayanların bastıkları belgeleri bilerek kullanmak.

Amerika Birleşik Devletlerinde vergi kaçakçılığı suçlara ve cezaları daha kapsamlı ele alınmıştır. Konuya ilgi duyanlar aşağıdaki çalışmamamıza bakabilirler.

Vergi Suçu ve Cezası: ABD Örneği

Vergi Kaçakçılığı için ögörülen cezalara rağmen neden caydırıcılık sorunu yaşıyoruz sorusu ile ilgili olara da aşağıdaki çalışmamıza bakılabilir:

Vergi cezalarından caydırıcılık sorunu

21.03.2017

Dr. Hasan AYKIN