GİRİŞ

Sigara vergilemesi sadece fiskal amaçlarla yapılmaz, sosyal amaçlar da devreye girer. Bu kapsamda, konunun sağlık boyutu, sigara içmeyi önleme boyutu önem taşır. Bunun içindir ki; sigara üzerinden belli oranda vergi almak yetmez, sigara fiyatının belli bir eşiğin altına düşmesini engelleyecek bir mekanizmaya da ihtiyaç duyulur. Bu nedenle sigaranın vergilendirmesi pek çok unsuru içeren karmaşık bir hesaplamaya dönüşür.

Hatta bazı ülkelerde, yerli firmalarca üretilen sigarının segmenti veya ülkede tütün üretiliyorsa sigarada yerli tütün miktarı gibi başka unsurları da dikkate alan daha karmaşık vergileme rejimleri söz konusudur. Tütün ile ilgili alanın her geçen gün daha karmaşık ve önemli hale gelmesi, tütün ekonomisi (tobacco economics) diye bir kavramın dahi literatüre girmesine yol açmıştır. Dünya Sağlık Örgütü, KDV ve ÖTV dışında sigara üzerinden ayrıca “sağlık vergisi” alınması önerisinde bulunmaktadır. Alınan bu vergi sigarının ortaya çıkardığı sağlık sorunları ile mücadeleye tahsis edilecektir. Tüm bu hususları birlikte değerlendirdiğimizde, tüm karmaşıklığına rağmen, Türkiye’deki tütün vergileme rejiminin pek çok ülkeye göre daha sade bir yapıda olduğunu söylemek mümkün.

Aşağıda, sigara üzerindeki vergi yükünün nasıl hesaplanacağını çok ayrıntılı bir şekilde ve formüle ederek açıkladık. Sonrasında, piyasadaki güncel sigara fiyatlarını dikkate alarak, ucuz ve pahalı sigaralar için vergi yükündeki farklılaşmayı da ortaya koyan bir tablo hazırladık.

“Formüllerle uğraşamam, sigarada vergi yükü ne kadar?” diyenler, aşağıdaki alt bölümü atlayıp bir sonraki bölüme geçebilirler.

SİGARA ÜZERİNDEKİ VERGİ YÜKÜ NASIL HESAPLANIR?

Sigara üzerindeki verginin hesabında farklı unsurlar devreye girer. Bunlar esas itibariyle KDV ve ÖTV’dir.

Sigara üzerinde vergi hesaplanırken matrah olarak sigaranın perakende satış fiyatı esas alınır. Buradan geriye doğru gidilir.

KDV hesabı çok meşakkatli değildir. İç iskonto oranı ile perakende satış bedelinin %15,25’i KDV’den kaynaklı vergi yükünü ifade eder.

ÖTV’nin hesabı ise biraz daha karmaşıktır. Üç unsur vardır. Bunlar;

• vergi oranı (nispi vergi),
• asgari maktu vergi tutarı ve
• maktu vergi tutarıdır.

Asgari maktu vergi tutarı, sigaranın düşük fiyatla satılmasını engellemeye yönelik bir unsurdur. Sigarının perakende satış fiyatı ile vergi oranı çarpılır, bulunan rakam asgari maktu vergiden büyükse çarpım sonucu bulunan nispi vergi; düşük ise asgari maktu vergi tutarı esas alınır.

Sigara üzerindeki vergi yükünü hesaplamak için ÖTV oran ve tutarlarına ihtiyacımız var. 15.08.2019 tarihinden itibaren geçerli ötv oranı, asgari maktu ve maktu vergi tutarları aşağıdaki gibidir.

III SAYILI LİSTE (B) CETVELİ TÜTÜN İÇEREN SİGARALARA İLİŞKİN ÖTV

1424 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yeniden belirlenen ve 15 Ağustos 2019 tarihinden itibaren geçerli ÖTV vergi oranı asgari maktu vergi tutarı ve maktu vergi tutarı aşağıda sunulmuştur. Aşağıdaki Karar ile sadece asgari maktu vergi tutarı artırılmış olup bunun anlamı sigaranın belli bir fiyatın altında satılmasının önüne geçmektir. Örneğin asgari maktu vergi artışı ile birlikte artık sigaranın 12 TL’nin altında satılması imkanı ortadan kalkmıştır. 

Aşağıdaki formül için kullanılacak kısaltmalar:

AMV: Asgari Maktu Vergi Tutarı

VO: Vergi Oranı

VY: Sigara üzerindeki vergi yükü

MV: Maktu Vergi

SPF: Sigaranın Perakende Satış Fiyatı

KDV: Katma Değer Vergisi

olsun. Vergi Yükü formülü aşağıdaki gibi olacaktır.

VY=(((SPFxVO)+MV+KDV)/SPF)x100

SPFxVO≥AMV olmak şartıyla. Şart sağlanmıyorsa nispi vergi asgari maktu vergi tutarından küçük olamayacağı için formül:

VY=((AMV+MV+KDV)/SPF)x100 şeklinde olacaktır.

Perakende satış fiyatı 10 lira olan bir sigara için rakamları yerine koyalım:

VY=(((12 x 0,67)+0,4539+(12 x 0,1525))/12)x100= %86,03 olacaktır.

Dolayısıyla perakende satış fiyatı 12 TL olan bir sigarada 15.08.2019 tarihinden itibaren 8 lira 60 kuruş vergi söz konusu olmaktadır.

Asgari maktu vergi tutarı sigaranın belli tutarın altında satılmasını önlemeye yönelik bir rakam olup, mevcut durumda paket başına 7 lira 80 kuruştur. Bunun anlamı, sigaradaki %67 oranı paket başına 7 lira 80 kuruşun altına indiği an, oran değil maktu tutar dikkate alınacaktır.

SİGARA ÜRETİCİLERİNİN ZAMLARI VERGİ YÜKÜNÜ NASIL ETKİLİYOR?

Sigara üreticileri tarafından 06 Nisan 2019’dan geçerli olarak yapılan zam miktarı, sigara üzerindeki Nispi ve Maktu ÖTV ile KDV oranında değişiklik anlamına gelmediği için aşağıdaki hesaplamaları etkilememektedir. Sadece 42 kuruşluk maktu ÖTV tüm sigara segmentleri için sabit olduğundan fiyatı yüksek sigara içindeki yüzdesel ağırlığı düşmek suretiyle pahalı sigarada vergi yükünü çok cüzi oranlarda aşağıda çekmektedir. Örneğin: 

• 15 TL’lik bir paket sigarada vergi yükü: %85,05,
• 12 TL’lik bir paket sigarada vergi yükü: 85,75,
• 10 TL’lik bir paket sigarada vergi yükü: %86,45’tir.

VERGİ YÜKÜ UCUZ SİGARADA YÜKSEK PAHALI SİGARADA DAHA DÜŞÜK

Aşağıda 01 Mayıs 2019 tarihinde yapılan ÖTV düzenlemeleri öncesi tutar ve oranlara göre pahalı ve ucuz sigarada vergi yüküne ilişkin hesaplamalar yer almaktadır.

Asgari maktu vergi tutarı ve maktu vergi tutarlarının etkisine bağlı olarak, sigara fiyatındaki değişme sigaradaki vergi yükünü etkiliyor. Sizi yormayalım. Değişik sigara fiyatlarına göre hesaplamaları yaptık. Aşağıda sunuyoruz.

*20 sigaradan oluşan Paket için Asgari Maktu Vergi Tutarı: 0,2429×20=4,8580’dir. Nispi vergi bunun altında ise bu rakam esas alınır. Örneğin 7 liralık sigarada nispi vergi bu rakamın altında kaldığı için asgari maktu vergi tutarı esas alınmış ve bu fiyattaki sigarada nispi vergi yükü artmıştır.

Tablo: 30 Haziran 2018 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan yeni ÖTV oranlarına göre yapılan Hesaplamalar.

30 Haziranda yapılan ÖTV değişikliği ile sigaranın düşük fiyatla satışını engelleyici yönde, nispi oranda azaltma, asgari maktu tutarlarda artırım yapılmıştır. Bu durum düşük fiyat segmentindeki sigara sektörünün aleyhine, yüksek fiyatlı sigara segmentindeki sigara üreticilerinin lehine bir durumdur.

Konuya sağlık açısından baktığımızda, nispi oranı düşürüp maktu oranı artırma şeklindeki düzenleme, Dünya Sağlık Örgütünün tercih ettiği bir yöntemdir. Çünkü, sigara fiyatlarını belli bir eşiğin üzerine çektiği için, özellikle düşük gelirli ve gençlerin sigaraya erişimini azaltma etkisi söz konusudur.

TÜTÜN ÜRÜNLERİNDEN YILLIK NE KADAR VERGİ TAHSİL EDİLİYOR?

2016 yılında tütün mamullerinden elde edilen vergi geliri 32 milyar 235 milyon TL olarak gerçekleşmiş. Bütçe hedefi 30 milyar idi. Gerçekleşme rakamlarına göre tütün mamullerinden elde edilen vergi gelirleri toplam vergi gelirlerinin %7,02’sine tekabül ediyor.

2016 YILI VERGİ KALEMLERİNE İLİŞKİN AYRINTILI VERİ VE BİLGİ İÇİN TIKLAYINIZ.

08.04.2017

Güncelleme: 15.08.2019

Dr. Hasan AYKIN

NOT: Tüm hakları yazarına aittir. https://vergidosyasi.com/2017/04/08/sigarada-vergi-orani-bir-paket-sigaraya-odenen-vergi-sigara-vergisinin-hesaplanmasi/  linki belirtilerek alıntı yapılabilir. AYNEN YAYIMLANAMAZ.