Envanter Nedir?

Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlüğe göre envanter, kelime anlamıyla, bir durumu gösteren çizelge, mal ve değerlere ilişkin dökümdür. Türkçe Sözlükte envanter ticari anlamda, “Bir ticaret kuruluşunun para, mal ve diğer varlıklarıyla genel olarak borçlu ve alacaklı durumlarını, nicelikleri ve değerleriyle ayrıntılı olarak gösterme, mal ve değerlere ait döküm” olarak tanımlanmıştır. Bu kapsamda envanteri, terim anlamı ise; Bir ticaret kuruluşunun para, mal ve diğer varlıklarıyla genel olarak borçlu ve alacaklı durumlarını, nicelikleri ve değerleriyle ayrıntılı olarak gösterme faaliyeti olarak tanımlamak mümkündür.

Envanter Çıkarmak

Vergi Usul Kanununun 186 ncı maddesinde “envanter çıkarmak” deyimi tanımlanmıştır. Buna göre envanter çıkarmak; bilânço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle kesin bir şekilde ve müfredatlı olarak tespit etmektir.

Türk Ticaret Kanununun 73. maddesinde envanter “Envanter çıkarmak; saymak, ölçmek, tartmak ve değerlendirmek suretiyle, bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları kat’ i bir şekilde ve müfredatlı olarak tespit etmektir. Mevcutlar, alacaklar ve borçlar işletmeye dâhil iktisadi kıymetleri ifade eder…” şeklinde tanımlanmıştır

Şu kadar ki; ticari teamüle göre tartılması, sayılması ve ölçülmesi mûtat olmıyan malların değerleri tahminen tesbit olunur.

Mevcutlar, alacaklar ve borçlar işletmeye dahil iktisadi kıymetleri ifade eder.

Envanter Çıkarma Aşamaları

Envanter çıkarma çalışmalarının üç aşamada gerçekleştirildiğini söylemek mümkündür. Envanter çıkarma aşamaları:

1. Muhasebe Dışı Envanter İşlemleri: Varlık ve borçların fiili durumunun tespit edilmesidir. Bu amaçla aşağıdaki işlemler yapılır:
2. Karşılaştırma İşlemleri: Fiili envanter çalışmaları ile tespit edilenler ile kayıtların karşılaştırılması yapılır.
3. Muhasebe içi Envanter: Envanter kayıtlarının yapılması işlemlerini içerir.

Envanter Sayım Listesi Hazırlamak:

VUK 188 inci madde uyarınca envanter esas itibariyle defter üzerine çıkarılır.  Ancak, işlerinde geniş ölçüde ve çeşitli mal kullanan büyük müesseseler envanterlerini listeler halinde tanzim edebilir. Bu listelere envanter  listeleri denir.

Muhasebede görevlendirilen yetkili kişilerce depo, kasa, cüzdan veya dosya gibi yerlerde saklanan kıymetler envanter günü tek tek sayılır. Sayılan varlıkların mevcut miktarları görevlilerce sayım listelerine tek tek yazılır.

VUK uyarınca envanter listelerinin;

1. Sayfa üzerinden numaralanarak sıralanması;

2. Envanterin tanzim tarihine göre tarihlenmesi;

3. Envanteri çıkaran memur ile teşebbüs sahibi veya vekili tarafından imzalanması;

4. Aynen envanter defteri gibi saklanması;

şarttır.

Hazırlanan envanter listelerinin özet sonuçları envanter defterine yazılır. Listeler defterler gibi vergi usul kanuna göre 5 yıl saklanmak zorundadır.

Hazır Değerlerin Sayımı:

Hazır değerlerin envanteri yapılırken;
– Kasada sayım günü bulunan para TL ve döviz cinsleri ayrı ayrı olmak üzere tek tek tespit edilerek envanter listesine yazılır.
– Cüzdanda bulunan çekler sayılarak adedi ve tutarı sayım listesine yazılır.
– Bankadaki mevduat hesaplarında o gün için ne kadar nakit olduğu bankalardan alınan hesap özetleri ile belirlenerek sayım listesine yazılır.

Menkul Kıymetlerin Sayımı:

Şirketlerin aldığı kıymetli evraklar kasa veya cüzdanda korunur. Kaç adet ve hangi tür senet olduğu bir listeye yazılır. Aşağıdaki örnekte yer alan liste sayım sonucu oluşturulmuştur.

Menkul değerlerle ilgili envanter listelerinde menkul değerleri ihraç eden işletmelerin adları ve ünvanları, menkul değerlerin çeşitleri, serisi ve çıkarılış tarihleri, nominal ve alış bedelleri ilave bilgiler olarak yer almalıdır. Çıkarılan tahviller envanter listesinde; çıkarılan tahvillerin serisi, numarası, çıkarılış tarihleri, nominal değerleri, ihraç bedelleri, hangi kanalla satıldıkları, itfa edilen tahviller ve itfa tarihleri belirtilir.

Alacak ve Borçlara İlişkin Tespitler

Senetli ve senetsiz alacak ve borçların miktarı ticari defterlere de bakılarak belirlenir. Vadeleri ve tutarları belirlenen senetli ve senetsiz alacak ve borçlar envanter listesine yazılırken karşı tarafın adı ve adresi de yazılır. Senetli borç ve alacaklarda ayrıca senedin nominal değerinin yanısıra varsa faiz oranı da yazılır. Senetli ve senetsiz borçlar ayrı ayrı tespit edilmelidir. Bankadan alınan kredi için bankadan hesap özeti alınarak hesabın durumu netleştirilir.

Stokların Sayımı:

Üretim yapan işletmeler satın aldıkları hammadde ve yardımcı maddeleri, ürettikleri mamul ve yarı mamulleri stok kartlarına işleyerek veya bilgisayar paket programları ile takip ederler. Fiili olarak işletmenin ne kadar mamül ürettiği, ne kadar hammaddesinin veya yardımcı maddesinin (kaç tane, kaç kilo, kaç metre) olduğu sayım listesine gruplandırılarak yazılır.

Maddi Duran Varlıkların Fiili Envanteri

Maddi duran varlık, işletmelerde kullanılmak üzere alınan makine, teçhizat, bina, arsa, taşıt, depo gibi kıymetleri ifade eder. Aktifte kayıtlı olan bu varlıklarının tespitinde ticari defterlere bakılır. Deprem, sel, su baskının gibi afet veya yangın gibi beklenmeyen durumlarda kaybedilen duran varlıklar listeye yazılmaz. Kaybedilen varlığın akibeti ile ilgili bilgi toplanarak bunlar not edilmelidir.

Envanterde Amortisman Kayıtları

Vergi Usul Kanununun 189 uncu maddesi uyarınca, üzerinden amortisman yapılan kıymetler ve bunların amortismanları aşağıda yazılı şekillerden herhangi biri ile gösterilir:

1. Envanter defterinin ayrı bir yerinde;

2. Özel bir amortisman defterinde;

3. Amortisman listelerinde.

Amortisman kayıtları, amortismana başlandığı tarihten itibaren her yılın amortismanı ayrı ayrı gösterilmek şartiyle birbirine bağlanır. İşletmeye yeniden giren iktisadi kıymetlerle bunların amortismanlarının evvelki yıllara ait kayıtlarda devam ettirilmesi caizdir.

Amortisman defteri veya listelerinin kayıtları envanter kaydı hükmündendir. Yukarıdaki esaslara göre kayıtlarda gösterilen iktisadi kıymetlere ait değerler envanter defterine toplu olarak geçirilebilir.

vergidosyasi.com