121 ALACAK SENETLERİ HESABI

212 Alacak Senetleri Hesabı, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacaklarını kapsar.

Alacak senetleri, işletme tarafından gerçekleştirilen mal teslimi veya hizmet ifaları karşılığı olarak söz konusu müşteriden olan alacağı ifade eden Türk Ticaret Kanunu hükümleri uyarınca düzenlenmiş kıymetli evraktır. Alacak senetleri TTK hükümleri çerçevesinde ciro edilebilir.

121 no.lu hesap, işletmenin ticari faaliyeti nedeniyle söz konusu olan alacaklara ilişkin senetlerin izlenmesi için kullanılır. Diğer işlemler nedeniyle alınan alacak senetleri 13 veya 23 no.lu hesap grubunun uygun bir hesabında muhasebeleştirilir.

Senetlerin vadesi bir yıl ve altında olanlar kısa vadeli, bir yılın üzerinde olanlar uzun vadelidir. 121 nolu alacak senetleri hesabı, kısa vadeli alacak senetlerinin izlendiği hesaptır. uzun vadeli alacak senetleri 221 no.lu hesapta izlenmelidir. Değerleme günü itibariyle kısa vadeli hale gelen alacak senetleri 221 no.lu hesaptan 121 no.lu hasaba aktarılır.

121 Alacak Senetleri Hesabının İşleyişi :

Alınan senet tutarları bu hesaba borç, tahsilinde ise alacak kaydedilir. 121 nolu hesap aktif karakterli bir hesaptır. Bu nedenle borçlu çalışır. Borç kalanı veya “0” bakiye verir.

Alacak Senetlerinin Değerlemesi

Alacak senetleri envanter günü olan hesap döneminin son gününde değerlenir. Alacak senetlerinin değerlemesinde Türk Lirası veya döviz cinsinden olanlar farklı ölçülerle değerlenir.

Türk Lirası (TL) Üzerinden Alacak Senetlerinin Değerlemesi

Senetli veya senetsiz tüm alacaklar Vergi Usul Kanununun 281 inci maddesine göre mukayyet (kayıtlı) değeri ile değerlenir. Bu değer, senede ilişkin kayıtlarda yer alan değerdir. Alacak senetleri kayıtlara itibari değeri ile alınır. Dolayısıyla senedin mukayyet değeri itibari değeri ile aynıdır.

Yabancı Para (Döviz) Cinsinden Alacak Senetlerinin Değerlemesi

Döviz üzerinden düzenlenmiş alacak senetleri TL ile düzenlenmiş alacak senetleri ile aynı hükümlere tabidir. Ancak, Vergi Usul Kanununun 280 inci madde hükmü düzenlemesinin de göz önünde bulundurulması gerekir.

İlgili Mevzuat VUK:

“Yabancı Paralar
Madde 280
(Değişik birinci fıkra: 26/6/1964 – 485/7 md.) Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin takarrüründe muvazaa olduğu anlaşılırsa bu rayiç yerine alış bedeli esas alınır.

Yabancı paranın borsada rayici yoksa, değerlemeye uygulanacak kur Maliye Bakanlığınca tesbit olunur.

(Değişik: 22/7/1998 – 4369/7 md.) Bu madde hükmü yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacaklar ve borçlar hakkında da caridir. Bunlardan vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar, bu Kanunun 281 ve 285 inci maddeleri uyarınca değerleme günü kıymetine irca edilebilir. Ancak senette faiz oranının yazılı olmadığı durumlarda değerleme gününde geçerli olan Londra Bankalar Arası Faiz Oranı (LİBOR) esas alınır.”

Ülkemizde yabancı para borsası mevcut olmadığından yabancı para (döviz) ile düzenlenen senetlerin değerlemeleri Maliye Bakanlığınca belirlenecek kurlar üzerinden yapılacaktır. Maliye Bakanlığınca kur tespiti yapılmayan durumlarda TC Merkez Bankasınca tespit ve ilan olunan döviz alış kurları değerlemede dikkate alınacaktır. 

Değerleme işlemi sonrası ortaya çıkacak lehe kur farkları 646 KAMBİYO KARLARI, aleyhe kur farkları ise 656 KAMBİYO ZARARLARI hesapları aracılığı ile 690 DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI HESABINA aktarılır. 

Bilindiği gibi, Vergi Usul Kanununa göre alacak veya borçlar esas itibariyle mukayyet değerle değerlenmektedir. Ancak vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçların değerlemesinde, banka, banker ve sigorta şirketleri dışındaki mükellefler, isterlerse reeskont uygulayarak alacak ve borçlarını değerleme günündeki iskonto edilmiş değerlerine göre değerleyebilmektedirler. Vergi Usul Kanunu’nun 285 inci maddesine göre; vadesi gelmemiş alacak senetlerini değerleme gününün kıymetine irca eden mükellefler vadesi gelmemiş borç senetlerini de aynı işleme tabi tutmaya mecburdurlar.

30.04.2013 tarih ve 64 sayılı vergi usul kanunu sirküleri ile, ileri düzenleme tarihli çeklerin değerleme gününde vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar için uygulanması öngörülen reeskont uygulamasından yararlanmasının mümkün olduğu açıklanmıştır.

Alacak Senetlerinin Envanteri

Alacak senetlerinin envanteri kapsamında;

• İşletmede kayıtlı tüm alacak senetleri sayılır. Aktife kayıtlı olup fiili olarak işletmede bulunmayan senetlere ilişkin ilgili işletme ile mutabakat sağlanır.
• Tahsile gönderilen senetlerin tahsil edilip edilmediği araştırılır.
• Vadesi gelmiş ancak tahsil edilmemiş alacak senetleri 128 no.lu hesaba aktarılır. Vadeli çekler, diğer hesaplara yazılmışsa bu hesaba aktarılır.
• Yabancı para (döviz) üzerinden düzenlenmiş alacak senetleri için kur değerlemesi apılır.
• Vadesi bir yıldan uzun olduğu için 221 nolu alacak senetleri hesabında izlenen ancak değerleme günü itibariyle vadesi bir yılın altına inenler, 221 nolu hesaptan 121 nolu alacak senetleri hesabına aktarılır.
• Ayrıca, dövizli alacak senetleri ile teminata verilen alacak senetleri bilanço dipnotlarında gösterilmelidir. Hatır senedi vb. ticari faaliyetle ilgili olmayan senetler işletme kaydına alınmışsa bunlarda yine bilanço dipnotlarında belirtilmelidir.

121 Alacak Senetleri Hesabı ile İlgili Muhasebe Kaydı Örnekleri

ÖRNEK: A işletmesi B işletmesine 10.000 TL’lik mal satmıştır. Bunun karşılığında 5.000 TL’lik senet almış, kalan tutar ile KDV’yi peşin olarak tahsil etmiştir.

——————— / ———————

121 ALACAK SENETLERİ  5.000

121.32.003 B işletmesi senedi

100 KASA   6.800

600 YURT İÇİ SATIŞLAR    10.000

391 HESAPLANAN KDV     1.800

Mal satış kaydı.

——————— / ———————

ÖRNEK:  Daha önce senetsiz olarak kredili mal satılan C işletmesi 20.000 TL’lik borcu için 61 gün vadeli 21.000 vadeli senet vermiştir.

——————— / ———————

121 ALACAK SENETLERİ     21.000

121.20.01 C  İşletmesi Senedi

120 ALICILAR             20.000

642 FAİZ GELİRLERİ   1.000

Alacak karşılığı olarak alacak senedi alınması

——————— / ———————

ÖRNEK: Yurt dışına yapılan 100.000 Avro mal satışı karşılığında 61 gün vadeli senet alınıyor. İşlem gününde döviz kuru 1 Avro=4.10 TL’dir. Vade farkı ihmal edilmiştir.

——————— / ———————

121 ALACAK SENETLERİ          410.000

121.02.05 X İşletmesi Avro Senet

601 YURT DIŞI SATIŞLAR   410.000

100.000X4.10=410.000

Yurt dışına senet karşılığı mal satışı

——————— / ———————

ÖRNEK: Vadesi gelen 100.000 TL’lik senet tahsil için 10 Mayıs’ta Bankaya verilmiştir. Bankanın söz konusu senet bedelini tahsil ettiği ve 100 TL komisyon beledi aldığı ve kalan tutarı işletmenin bankadaki hesabına alacak geçirdiği 20 Mayıs günü alınan dekonttan anlaşılmıştır.

Senedin tahsile gönderilmesi:
——————— 10/05/… ———————

121 ALACAK SENETLERİ    100.000

121.02 Tahsildeki Senetler

121 ALACAK SENETLERİ   100.000

121.01 Cüzdandaki Senetler

Senedin tahsil için bankaya gönderilmesi

——————— / ———————

Senedin tahsil işlemi üzerine muhasebe kaydı

——————— 20/05/… ———————

102 BANKALAR               99.900

770 GENEL YÖNETİM GİD.  100

121 ALACAK SENETLERİ     100.000

121.02 Tahsildeki Senetler

——————— / ———————

vergidosyasi.com