Fiili Hizmet Süresi Zammı Nedir?
Fiili hizmet süresi zammı, ağır ve yıpratıcı işlerde çalışan sigortalılara yönelik bir düzenlemedir.
506 sayılı Kanunun ek 5 inci maddesinde belirtilen itibari hizmet süresi ile 5434 sayılı 32 nci maddesinde belirtilen fiili hizmet süresi zammı bazı ağır ve yıpratıcı işler için, farklı esas ve sürelerde verilmekte iken, 5510 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi ile yeniden düzenlenmiş, sosyal güvenlik kurumlarına göre farklılıklar kaldırılarak norm birliği sağlanmıştır.
Fiili Hizmet Süresi Zammından Hangi Sigortalılar Yararlanabilir?
Fiili hizmet süresi zammından yararlandırılacak sigortalılar aşağıdaki gibidir:
– Kurşun üretilen galenit, serüzit, anglezit gibi cevherlerin çıkarılmasına ilişkin maden ocağı işlerinde çalışanlar.
-Kurşunlu madenlerden yahut içinde kurşun bulunan kül, maden köpüğü, kurşun fırın kurumu, üstübeç artığı ve benzeri maddelerden kurşun üretimi için yapılan izabe işlerinde çalışanlar.
-Antimuan, kalay, bronz ve benzeri maddelerle yapılan kurşun alaşımı işlerinde çalışanlar.
– Kurşun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işlerinde çalışanlar.
-Cam yapımında kullanılan ilkel maddeleri toz haline getirme, eleme, karıştırma ve kurutma işlerinde (bu işleri yapmak üzere tam kapalı odalar içinde otomatik makineli tesisat veya çalışma ortamındaki tozları sağlık için tehlike oluşturmayacak düzeye indiren havalandırma tesisatı bulunmadığı takdirde) çalışanlar.
– Eritme işlerinde (otomatik besleme fırınlarıyla çalışılmadığı takdirde) çalışanlar.
– Ateşçilik işlerinde çalışanlar.
– Üfleme işlerinde (tamamen otomatik makinelerle yapılmadığı takdirde) çalışanlar.
– Basınçla yapılan cam işlerinde (cam tazyiki işleri) çalışanlar.
– Ayna camı sanatında potalı cam dökümü işlerinde (potalar kalıp masasına mekanik araçlarla taşınmadığı takdirde) çalışanlar.
– Camı fırın başından alma işlerinde çalışanlar.
– Yayma fırınlarında düzeltme işlerinde çalışanlar.
– Tıraş işlerinde çalışanlar.
– Asitle hak ve cilâlama işlerinde çalışanlar.
– Basınçlı havayla kum püskürten cihazlarla yapılan işlerde (çalışma ortamındaki tozları sağlık için tehlike oluşturmayacak düzeye indiren havalandırma tesisatı bulunmadığı takdirde) çalışanlar.
– Pota ve taş odalarında görülen işlerde çalışanlar.
-Cıva izabe fırınlarında görülen işlerde çalışanlar.
– Elementer cıva bulunan ocaklarda görülen işlerde çalışanlar.
– İlkel maddeleri kırma, ufalama, ezme, eleme ve karıştırma işlerinde çalışanlar.
– Otomatik fırınlarda pişirme işlerinde çalışanlar.
– Klinkeri öğütme, eleme, torba ve fıçılara koyma işlerinde (otomatik olarak tozun etrafa yayılmasını önleyici bir düzenleme yapılmadığı takdirde) çalışanlar.
– Ateşçilik, ocak temizliği, jeneratör, doldurma, boşaltma ve temizleme işlerinde çalışanlar.
– Kimyasal arıtma işlerinde çalışanlar.
– Gazın geçtiği cihaz ve boruların onarılması ve temizlenmesi işlerinde çalışanlar.
– Kok fabrikalarında kömür ve ocak işlerinde çalışanlar.
– Elektrik enerji üretim santrallerinin kazan dairesindeki ateşçilik, kül ve kömürlerin taşınması işlerinde çalışanlar.
– Termik santrallerle her çeşit buhar kazanlarının kazan dairesindeki ateşçilik, kül ve kömürlerin taşınması işlerinde çalışanlar.
-Alüminyum oksit üretimi işlerinde çalışanlar.
– Alüminyum bronzu hazırlama işlerinde çalışanlar.
– Alüminyum madeni üretimi işlerinde çalışanlar.
– Demir izabe fabrikalarında cevherin demire çevrilmesi işleriyle boru fabrikalarının fırın ve döküm dairelerinde yapılan işlerinde çalışanlar.
– Çelikhanelerin çelik yapılan fırınlarıyla bunların teferruat ve eklentilerinden olan ikinci derecedeki fırınlarda ve konvertörlerde yapılan işlerinde çalışanlar.
– Sıvı haldeki demir ve çeliğin tesisat ve teçhizatla veya mekanik olarak taşınmasına ilişkin işlerde çalışanlar.
– Sıcak veya sıvı haldeki cürufun taşınması ve işlenmesi işlerinde çalışanlar.
– Haddehanelerde (soğuk demirle çalışılan haddehaneler hariç), fırınlarda, hadde serilerinde, haddehaneyi kızgın veya sıvı çelik yahut demirle besleyen tesisat ve araçlarla görülen işlerle kızgın halde olan yarı mamul parçaların kesilmesi ve hazırlanması işlerinde çalışanlar.
– Döküm kalıp ve maçalarının yapılması ve döküme hazır duruma getirilmesi işlerinde çalışanlar.
– Döküm şarjının hazırlanması ve her çeşit maden eritme (izabe) fırınlarının döküme hazır duruma getirilmesi işlerinde çalışanlar.
– Maden eritme ve dökme işlerinde çalışanlar.
– Asit için hammaddelerin hazırlanması işlerinde çalışanlar.
– Asidin yapılma safhalarındaki işlerinde çalışanlar.
– Baca gazlarından asit elde edilmesi işlerinde çalışanlar.
-Maden ocakları (elementer cıva bulunduğu saptanan cıva maden ocakları hariç), kanalizasyon ve tünel yapımı gibi yer altında yapılan işlerde çalışanlar.
-Doğal ve yapay radyoaktif, radyoiyonizan maddeler veya bütün diğer korpüsküler emanasyon kaynakları ile yapılan işlerde çalışanlar.
-Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işlerden 35-40 (40 hariç) m. derinlik veya 3,5-4 (3,5 hariç) kg/cm2 basınçta yapılan işlerde çalışanlar.
– Dalgıçlık işinde çalışanlar.
-Subay, yedek subay, astsubay, uzman jandarma ve uzman erbaşlar ve sözleşmeli erbaş ve erler
– Asaleti onaylanmış olmak şartıyla adaylıkta geçirilen süreler dahil polis memuru, başpolis memuru ve kıdemli başpolis memuru, komiser yardımcısı, komiser, baş komiser, emniyet amiri, emniyet müdürleri ile bu ve daha yukarı maaş ve derecelerdeki emniyet mensupları, Milli İstihbarat Teşkilâtı mensupları.
-Yangın söndürme işlerinde çalışanlar
– Basın Kartı Yönetmeliğine göre basın kartı sahibi olmak suretiyle fiilen çalışanlar.
-Basın Kartı Yönetmeliğine göre basın kartı sahibi olmak suretiyle; Türkiye Radyo Televizyon Kurumunda haber hizmetinde fiilen çalışanlar.
-Yasama organı üyeleri ile dışardan atanan bakanlar.
Fiili hizmet süresi zammından hangi şartlarda faydalanılabilir?
5510 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi kapsamında sayılan iş veya görevlerde çalışan sigortalıların fiili hizmet süresi zammından yararlanabilmesi, yasada belirtilen işyerlerinde ve belirtilen işleri fiilen yapması koşullarının birlikte gerçekleşmesine bağlı bulunmaktadır. Diğer bir ifade ile fiili hizmet süresi zammından, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında çalışan ve fiilen 40 ıncı maddenin ikinci fıkrasındaki tabloda belirtilen işleri yapmaları nedeniyle işlerin risklerine maruz kalan sigortalılar yararlandırılacaktır.
Fiili Hizmet Süresi Zammı Kapsamında Eklenecek Gün Sayısı
| Kapsamdaki İşler/İşyerleri | Kapsamdaki Sigortalılar | Eklenecek Gün Sayısı | |
| 1) Kurşun ve arsenik işleri | 1) Kurşun üretilen galenit, serüzit, anglezit gibi cevherlerin çıkarılmasına ilişkin maden ocağı işlerinde çalışanlar. | 60 | |
| 2) Kurşunlu madenlerden yahut içinde kurşun bulunan kül, maden köpüğü, kurşun fırın kurumu, üstübeç artığı ve benzeri maddelerden kurşun üretimi için yapılan izabe işlerinde çalışanlar. | |||
| 3) Antimuan, kalay, bronz ve benzeri maddelerle yapılan kurşun alaşımı işlerinde çalışanlar. | |||
| 4) Kurşun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işlerinde çalışanlar. | 90 | ||
| 2) Cam fabrika ve atölyeleri | 1) Cam yapımında kullanılan ilkel maddeleri toz haline getirme, eleme, karıştırma ve kurutma işlerinde (bu işleri yapmak üzere tam kapalı odalar içinde otomatik makineli tesisat veya çalışma ortamındaki tozları sağlık için tehlike oluşturmayacak düzeye indiren havalandırma tesisatı bulunmadığı takdirde) çalışanlar. | 60 | |
| 2) Eritme işlerinde (otomatik besleme fırınlarıyla çalışılmadığı takdirde) çalışanlar. | |||
| 3) Ateşçilik işlerinde çalışanlar. | |||
| 4) Üfleme işlerinde (tamamen otomatik makinelerle yapılmadığı takdirde) çalışanlar. | |||
| 5) Basınçla yapılan cam işlerinde (cam tazyiki işleri) çalışanlar. | |||
| 6) Ayna camı sanatında potalı cam dökümü işlerinde (potalar kalıp masasına mekanik araçlarla taşınmadığı takdirde) çalışanlar. | |||
| 7) Camı fırın başından alma işlerinde çalışanlar. | |||
| 8) Yayma fırınlarında düzeltme işlerinde çalışanlar. | |||
| 9) Traş işlerinde çalışanlar. | |||
| 10) Asitle hak ve cilâlama işlerinde çalışanlar. | |||
| 11) Basınçlı havayla kum püskürten cihazlarla yapılan işlerde (çalışma ortamındaki tozları sağlık için tehlike oluşturmayacak düzeye indiren havalandırma tesisatı bulunmadığı takdirde) çalışanlar. | |||
| 12) Pota ve taş odalarında görülen işlerde çalışanlar. | |||
| 3) Cıva üretimi işleri sanayii | 1) Cıva izabe fırınlarında görülen işlerde çalışanlar. | 90 | |
| 2) Elementer cıva bulunan ocaklarda görülen işlerde çalışanlar. | |||
| 4) Çimento fabrikaları | 1) İlkel maddeleri kırma, ufalama, ezme, eleme ve karıştırma işlerinde çalışanlar. | 60 | |
| 2) Otomatik fırınlarda pişirme işlerinde çalışanlar. | |||
| 3) Klinkeri öğütme, eleme, torba ve fıçılara koyma işlerinde (otomatik olarak tozun etrafa yayılmasını önleyici bir düzenleme yapılmadığı takdirde) çalışanlar. | |||
| 5) Kok fabrikalarıyla termik santraller | 1) Ateşçilik, ocak temizliği, jeneratör, doldurma, boşaltma ve temizleme işlerinde çalışanlar. | 60 | |
| 2) Kimyasal arıtma işlerinde çalışanlar. | |||
| 3) Gazın geçtiği cihaz ve boruların onarılması ve temizlenmesi işlerinde çalışanlar. | |||
| 4) Kok fabrikalarında kömür ve ocak işlerinde çalışanlar. | |||
| 5) Elektrik enerji üretim santrallerinin kazan dairesindeki ateşçilik, kül ve kömürlerin taşınması işlerinde çalışanlar. | |||
| 6) Termik santrallerle her çeşit buhar kazanlarının kazan dairesindeki ateşçilik, kül ve kömürlerin taşınması işlerinde çalışanlar. | |||
| 6) Alüminyum fabrikaları | 1) Alüminyum oksit üretimi işlerinde çalışanlar. | 60 | |
| 2) Alüminyum bronzu hazırlama işlerinde çalışanlar. | |||
| 3) Alüminyum madeni üretimi işlerinde çalışanlar. | |||
| 7) Demir ve çelik fabrikaları | 1) Demir izabe fabrikalarında cevherin demire çevrilmesi işleriyle boru fabrikalarının fırın ve döküm dairelerinde yapılan işlerinde çalışanlar. | 90 | |
| 2) Çelikhanelerin çelik yapılan fırınlarıyla bunların teferruat ve eklentilerinden olan ikinci derecedeki fırınlarda ve konvertörlerde yapılan işlerinde çalışanlar. | |||
| 3) Sıvı haldeki demir ve çeliğin tesisat ve teçhizatla veya mekanik olarak taşınmasına ilişkin işlerde çalışanlar. | |||
| 4) Sıcak veya sıvı haldeki cürufun taşınması ve işlenmesi işlerinde çalışanlar. | |||
| 5) Haddehanelerde (soğuk demirle çalışılan haddehaneler hariç), fırınlarda, hadde serilerinde, haddehaneyi kızgın veya sıvı çelik yahut demirle besleyen tesisat ve araçlarla görülen işlerle kızgın halde olan yarı mamul parçaların kesilmesi ve hazırlanması işlerinde çalışanlar. | |||
| 8)Döküm fabrikaları | 1) Döküm kalıp ve maçalarının yapılması ve döküme hazır duruma getirilmesi işlerinde çalışanlar. | 60 | |
| 2) Döküm şarjının hazırlanması ve her çeşit maden eritme (izabe) fırınlarının döküme hazır duruma getirilmesi işlerinde çalışanlar. | |||
| 3) Maden eritme ve dökme işlerinde çalışanlar. | |||
| 9) Asit üretimi yapan fabrika ve atölyeler | 1) Asit için hammaddelerin hazırlanması işlerinde çalışanlar. | 90 | |
| 2) Asidin yapılma safhalarındaki işlerinde çalışanlar. | |||
| 3) Baca gazlarından asit elde edilmesi işlerinde çalışanlar. | |||
| 10)Yeraltı işleri | Maden ocakları (elementer cıva bulunduğu saptanan cıva maden ocakları hariç), kanalizasyon ve tünel yapımı gibi yer altında yapılan işlerde çalışanlar. | 180 | |
| 11) Radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler | Doğal ve yapay radyoaktif, radyoiyonizan maddeler veya bütün diğer korpüsküler emanasyon kaynakları ile yapılan işlerde çalışanlar. | 90 | |
| 12) Su altında veya su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler | 1) Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işlerden 20-35 metreye kadar derinlik veya 2-3,5 kg/cm2 basınçta yapılan işlerde çalışanlar. | 60 | |
| 2) Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işlerden 35-40 (40 hariç) m. derinlik veya 3,5-4 (3,5 hariç) kg/cm2 basınçta yapılan işlerde çalışanlar. | 90 | ||
| 3) Dalgıçlık işinde çalışanlar. | |||
| 13)Türk Silâhlı Kuvvetlerinde | Subay, yedek subay, astsubay, uzman jandarma ve uzman erbaşlar. | 90 | |
| 14) Emniyet ve polis mesleğinde, Milli İstihbarat Teşkilatında | Asaleti onaylanmış olmak şartıyla adaylıkta geçirilen süreler dahil polis, komiser yardımcısı, komiser, baş komiser, emniyet amiri, emniyet müdürleri ile bu ve daha yukarı maaş ve derecelerdeki emniyet mensupları, Milli İstihbarat Teşkilâtı mensupları. | 90 | |
| 15) İtfaiye veya yangın söndürme işleri | Yangın söndürme işlerinde çalışanlar. | 60 | |
| Basın ve gazetecilik mesleğinde | Basın Kartı Yönetmeliğine göre basın kartı sahibi olmak suretiyle fiilen çalışanlar. | 90 | |
| Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu basın kartı sahibi olmak suretiyle; | Basın Kartı Yönetmeliğine göre Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunda haber hizmetinde fiilen çalışanlar. | 90 | |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi | Yasama organı üyeleri ile dışarıdan atanan bakanlar. | 90 |
Fiili Hizmet Süresi Zammı Hesaplamalara Ne Şekilde Eklenir?
Fiili hizmet süresi zammının değerlendirilmesinde aşağıdaki şekilde işlem yapılır.
Fiili hizmet süresi zammı, yararlanmaya hak kazanan sigortalılar için 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden sonra Kanunda belirtilen işyeri ve/veya işlerde geçen çalışma sürelerinin her 360 günü için;
60 gün eklenecekse (FHSZ kapsamında çalışılan gün sayısı x 60/360),
90 gün eklenecekse (FHSZ kapsamında çalışılan gün sayısı x 0,25),
180 gün eklenecekse (FHSZ kapsamında çalışılan gün sayısı x 0,50),
formülü uygulanarak hesaplanmaktadır.
Sigortalının işyeri türüne istinaden Kanunda yapılan ayrıma göre prim ödeme gün sayılarına eklenecek fiili hizmet süresi zammında bazı süre sınırlamaları da getirilmiştir.
5510 sayılı Kanunda öngörülen fiili hizmet süresi zammının yarısı üç yılı geçmemek üzere diğer bazı şartları taşımaları halinde Kanunda yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen emeklilik yaş hadlerinden indirilmektedir. Ancak, yaş haddi indirimindeki süre sınırı yer altı işlerinde çalışanlar için uygulanmaz.
Sigortalıların farklı fiili hizmet süresi zammına tabi işyerinde çalışması halinde, yaş haddinden indirim yapılması için gerekli olan 3600 günün tespitinde tüm işyerlerinde geçen hizmetler dikkate alınır. Ancak, yapılacak yaş indirimine esas fiili hizmet süresi zammı hesaplanırken, yeraltı işyerlerindeki süreler ile diğerleri ayrı olarak değerlendirilir.
Kaynak: SGK