Kategori: OSMANLI MALİYESİ

Maliye Kalemleri

“Aslında Devlet’in siyasî, idarî ve hukukî işlerini yürüten Kalemiye Tariki’nin başlıbaşına mâliye işlerinde uzmanlaşmış bölümüdür.

Bununla beraber, On altı ve On sekizinci yüzyıllar arasında Devlet’in Merkez Mâliyesi olan Defterhâne’de otuzdan fazla kalem ve her kalem’de (büro’da) “hace” ve “halife” denilen yardımcısı, kâtiplerle şakird’ler (kâtip adayları) çalışmaktadır. Bunlardan en önemlileri Başdefterdar, Reis Efendi, Defteremini, Beylikçi, Büyük Ruznamçe, Başmuhasebeci Cizye ve Haraç Muhasebecisi, Mevkufatçı, Mâliye Tezkirecisi, Mukabeleci’dir. Başdefterdar dışındaki defterdarlarla bu kalemlerin âmirleri, kalem ricâlinden sayılırdı.

Aşar (öşür) Nedir?

“AŞAR (ÖŞÜR): Şer’i öşür mülkten zekât yahut sadaka gibi alınan 1/10 veya 1/20. Mekke, Medine, Hicaz ve Yemen vs. gibi bazı Arap memleketlerine inhisar eden bir imtiyaz şeklinde mevcut kalabilmiş olan öşri toprakların (sadaka veya zekât mahiyetindeki dini borçlarından başka mükellefiyeti olmayan) Müslüman sahipleri tarafından ödenmesidir.

Arpalık Nedir?

ARPALIK

Osmanlılar’da devlet memurlarına hizmette bulundukları sürece maaşlarına ilâveten, görevden ayrıldıktan sonra ise bir nevi emekli maaşı olarak tahsis edilen gelir için kullanılan terim.

Arpalık başlangıçta arpa ile ilgili yani bir kısım devlet büyüğünün ve atlarla savaşa katılan kuvvetlerin hayvanlarına verilen arpa parasını ifade eden bir kelime iken sonradan aynî veya nakdî tahsisatı belirten bir terim haline gelmiştir. Arpalığın Osmanlı Devleti’nde ne zaman verilmeye başlandığı ve buna benzer bir tahsisatın daha önce hangi devletlerde görüldüğü kesin olarak bilinmemektedir

Pencik

“Pencik

Akınlarla savaşlarda ele geçirilen esirlerden beşte birinin ve esir sahibinde kalan beşte dördünden alınan verginin adıdır. Osmanlılarda bu verginin ilk uygulaması Sultan I. Murad zamanındadır (bk. I. Bölüm, C. HUKUK / Kanunlar).”

Hüccet Vergisi

Yıldırım Bayezid devrinde kadıların rüşvet almaları yüzünden hapsedildikleri, ancak uzun tartışmalardan sonra kadıların hayatlarının bağışlanarak serbest bırakıldığı, bu tür olayların tekrar yaşanmaması için Vezir Ali Paşa’nın, kadıların ücretlerinin artırılmasını padişaha teklif ettiği, padişahın da bu konuda Ali Paşa’ya yetki verdiği; Ali Paşa’nın, kadıların gelirini artırmak için bir düzenleme yaptığı daha önce ifade edilmişti. İşte bu düzenlemeye göre, kadıların baktıkları miras davalarından yüzde yirmi, yazdıkları ‘şer‘î mektup’tan yani mahkemece verilen ‘hüccet’ten de iki akça harç almaları kararlaştırıldı. İşte Osmanlılarda her yazılan ‘şer‘î mektup’tan iki akça alınması, Yıldırım Bayezid zamanında bu olayla başlamıştır.

Çift Akçası

“Çift akçası Mahmud Paşa Güvercinlik Hisarı’nı, Dırava’yı, Sava’yı, Kürüce’yi, Brançe’yi ve daha bunlara benzer nice hisarları alıp o vilayeti tamamıyla ele geçirdi. Sultan Mehmed, Belgrad üzerine havale yaptırmıştı. Mahmud Paşa gelip onu […]

Avarız vergisi

Osmanlı’da Vergiler: Avarız vergisi Olağanüstü durumlarda özellikle savaş zamanlarında toplanan oranı belli olmayan bir vergidir. Önceleri hane başına yirmişer akça alınırken sonraları bu oran sürekli artmıştır. Osmanlı kaynaklarında bu vergi ilk kez […]