İşyeri statüsünde bir gayrimenkulünüz var. Çocuğunuz da bir iş kurmak istiyor. Gayrimenkulünüzü çocuğunuza bedelsiz olarak tahsis ettiniz. Peki, böyle bir işlem için herhangi bir vergisel yükümlülük doğar mı?
Sade vatandaş, şöyle düşünür: “Ben herhangi bir gelir elde etmiyorum ki. Neden vergisel işlem söz konusu olsun?”
Gelir Vergisi Kanununu yazanlar sade vatandaş gibi düşünmemişler. Kişilerin, “Gayrimenkulü bedelsiz olarak başkasının kullanımına bıraktım.” türü bahanelerle vergiden kaçmalarını önlemek için “emsal kira bedeli” şeklinde güvenlik müessesesini Gelir Vergisi Kanununa yerleştirmişler.
EMSAL KİRA BEDELİ ESASI NEDİR?
Emsal kira bedeli esası bir tür vergi güvenlik müessesidir. Kişilerin kiraya verdikleri mal ve haklardan kira almadıkları veya rayicine göre düşük bedelle kiraya verdikleri şeklindeki iddialarına karşı bir önlemdir.
Kiraya verilen mal ve hakların kira bedeli, bazı istisnai haller dışında, ilgili maddede öngörülen emsal kira bedelinden düşük olamaz.
Emsal kira bedeli esası, Gelir Vergisi Kanununun 73 üncü maddesinde düzenlenmiştir. Madde metni aşağıdaki gibidir:
“Emsal kira bedeli esası:
Madde 73 – (Değişik birinci fıkra: 4/12/1985 – 3239/56 md.) Kiraya verilen mal ve hakların kira bedelleri emsal kira bedelinden düşük olamaz. Bedelsiz olarak başkalarının intifaına bırakılan mal ve hakların emsal kira bedeli, bu mal ve hakların kirası sayılır. Bina ve arazide emsal kira bedeli, yetkili özel mercilerce veya mahkemelerce takdir veya tespit edilmiş kirası, bu suretle takdir veya tespit edilmiş kira mevcut değilse Vergi Usul Kanununa göre belirlenen vergi değerinin % 5’idir. Diğer mal ve haklarda emsal kira bedeli, bu mal ve hakların maliyet bedelinin, bu bedel bilinmiyorsa, Vergi Usul Kanununun servetlerin değerlenmesi hakkındaki hükümlerine göre belli edilen değerlerinin % 10’udur.
Aşağıda yazılı hallerde emsal kira bedeli esası uygulanmaz:
Boş kalan gayrimenkullerin muhafazaları maksadiyle bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması;
(Değişik: 4/12/1985 – 3239/56 md.) Binaların mal sahiplerinin usul, füru veya kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi (Usul, füru veya kardeşlerden herbirinin ikametine birden fazla konut tahsis edilmiş ise bu konutların yalnız birisi hakkında emsal kira bedeli hesaplanmaz. Kardeşler evli ise eşlerden sadece biri için emsal kira bedeli hesaplanmaz.);
1. Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet etmesi;
2. (Ek: 4/12/1985 – 3239/56 md.) Genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan kiralamalarda.”
ÇOCUĞUMUN KULLANIMINA BEDELSİZ OLARAK VERDİĞİM İŞYERİ İÇİN VERGİSEL ANLAMDA NE YAPMAM LAZIM?
Emsal kira bedeli uygulamasında mesken ve işyeri gayrimenkuller için farklı sistem benimsenmiş.
Usul, füru veya kardeşlerinizin ikameti için konut tahsis ettiğinizde emsal kira bedeli uygulanmıyor. Ancak, tahsis ettiğiniz gayrimenkul işyeri niteliğinde ise, kime tahsis ettiğinizin önemi kalmıyor. Oğlunuza, kızınıza, annenize, babanıza, kardeşinize veyahut üçüncü bir kişiye hiç fark etmiyor. İlgili işyeri için GVK’nın 73 üncü maddesine göre emsal bedel üzerinden vergileme söz konusu oluyor.
Bir örnekle konuyu somutlaştıralım:
Oğlunuza vergi değeri* 500.000 TL olan bir işyerini kullanması için bedelsiz olarak tahsis ettiniz. İşyeri statüsündeki gayrimenkule eşinizle eşit oranda hissedarsınız.
Söz konusu işyerinin emsal kira bedeli= vergi değeri x %5 (500.000 x 0.05) yani 25.000 TL olacak.
Siz ve eşiniz oğlunuzdan bir kuruş bile almasanız, emsal kira bedeli müessesesine göre her biriniz 12.500 TL üzerinden gayrimenkul sermaye iradı elde etmiş gibi vergileneceksiniz. Söz konusu gayrimenkul işyeri olduğu için GVK 21 inci maddede yer alan istisnadan da yararlanamayacaksınız.
Başka bir gelirinizin olmadığı varsayımı ile, ilgili işyerini oğlunuza tahsis ettiğiniz yılı takip eden yılda 25 Mart’a kadar da Gayri Menkul Sermaye İradına ilişkin beyannameyi hem eşiniz hem de siz ayrı ayrı vereceksiniz.
Vergi kesintisi (stopaj) olacak mı?
Stopaj konusunda Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesine müracaat etmeniz gerek.
Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi uyarınca kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler, mal ve hakların kiralanması karşılığı nakten veya hesaben yapmış oldukları ödemelerden (avans olarak ödenenler dahil) gelir vergisi kesintisi yapmak zorundadırlar.
Yukarıdaki hükümden de anlaşılacağı üzere gelir vergisi kesintisi (stopaj) nakden veya hesaben ödemeye bağlanmıştır. Emsal kira bedeli uygulamasında nakden veya hesaben bir ödeme söz konusu olmadığından gelir vergisi kesintisi yapılması söz konusu olmayacaktır.
31.03.2017
Güncelleme: 22.07.2017 (Ortağın bedelsiz işyeri tahsisinin vergilemesine ilişkin özelge linki eklendi.)
Dr. Hasan AYKIN
*Vergi değeri de Emlak Vergisi Kanununun 29. maddesine göre emlak vergisi matrahını teşkil eden değerdir.
BEDELSİZ TAHSİSİN ŞİRKET ORTAĞI TARAFINDAN YAPILMASI DURUMUNA İLİŞKİN OLARAK AŞAĞIDAKİ ÖZELGEYE BAKILABİLİR:
NOT: Tüm hakları yazarına aittir. Yazar adı ve kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. AYNEN YAYIMLANAMAZ.
Categories: GELİR VERGİSİ