Vergilemede iki önemli kavram tahakkuk ve tahsil esasıdır. Vergi unsurlarına göre ilgili gelirin tespitinde tahakkuk veya tahsil esası (ilkesi) kabul edilmektedir.

Tahakkuk Arapça kökenli bir kelime. Türk Dil Kurumu Türkçe sözlükteki karşılığı “yerine gelme” “gerçekleşme”dir. Vergi literatüründe çok kullanılan bir terimdir.

Tahakkuk esası ilkesinde, gelir veya giderin miktar veya mahiyet itibariyle kesinleşmiş olması yani geliri veya gideri doğuran işlemin eksiksiz tekemmül etmesinin yanı sıra, miktarının ve işlemden kaynaklanan alacağın veya borcun ödeme şartlarının da belirlenmiş olması gereklidir. Ticari kazancın elde edilmesi tahakkuk esasına bağlanmış bulunduğundan, bir gelir unsurunun özel bir düzenleme bulunmadığı sürece, mahiyet ve tutar itibariyle kesinleştiği dönem kazancının tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.

Gelir ve giderlerin tahakkuku, bunların hukuki olarak doğduğu, yani taraflar arasında bir hak ve borç durumuna gelmesini ifade eder. Tahakkuk esasında, kazancı tespitinde ödemenin veya tahsilatın yapılmış olması dikkate alınmaz. Gelir veya gider unsurlarının doğuşu için tahsilat veya ödemenin yapılmış olması şartı yoktur. Örneğin fatura düzenlenen ancak bedeli tahsil edilmeyen bir satış dolayısıyla satıcı tahakkuk esasına göre söz konusu faturadaki mal bedelini hasılata ilave edecek muhasebe ve vergisel işlemleri yapar. Alıcı da ticari kazanç sahibi bir mükellef ise ödeme yapılmamasına rağmen mal alışına ilişkin kayıtlar yapılır. Gelir ve giderin hesabında bedeli ödenmeyen bu işlem dikkate alınır.

Vergi sistemimizde ticari ve zirai kazançların vergilendirilmesinde tahakkuk esası geçerlidir.

Tahsil esası, gelirlerin nakden veya mahsuben tahsil edildiğinde, giderlerin ise nakden veya mahsuben ödendiğinde muhasebeleştirilmesini ifade etmektedir. Tahsil esasında esasında ise kazancın tespitinde ancak tahsil edilmiş gelirler dikkate alınır. Örneğin serbest meslek kazançlarında tahsil esası geçerlidir. Bir hizmet verilmiş ve tamamlanmış olsa da serbest meslek erbabı söz konusu hizmet karşılığını tahsil etmediği sürece gelir unsuru olarak dikkate almaz.

21.09.2017

vergidosyasi.com