Vergi Takozu Nedir? Vergi Takozu ile Vergi Kaması Farklı Kavramlar mıdır?

Vergi takozu kavramı, İngilizce “tax wedge” kavramının karşılığı olarak kullanılmaktadır. Wedge, yandaki resimde tahtayı ikiye ayırmak amacıyla kullanılan beyaz üçgen aparatı ifade etmektedir. Kapının kapanmaması için kullanılan takoz da wedge olarak isimlendirilmektedir.

Wedge kelimesinin çeşitli Türkçe karşılıkları bulunmasına rağmen “Tax wedge” tamlamasındaki karşılığı için en uygun kavram “vergi takozu”dur. Bazıları tarafından “vergi takozu” yerine “vergi kaması” şeklinde çeviri de yapılmış olmasına rağmen Türkçe karşılık olarak kafa karıştırmaktan öteye giden bir çaba değildir. Vergi takozu ve vergi kaması kavramlarının her ikisi de “Tax wedge” kavramının Türkçe karşılığı olup aynı şeyi ifade etmek üzere kullanılmaktadır.

Vergi Takozu (Kaması) Tanımı

Vergi takozu (kaması), çalışanın işverene toplam maliyeti ile işçinin eline geçen net ücret arasındaki farkı ifade eder. Takoz (wedge) kelimesinin anlamından hareketle, işçinin işverene maliyeti ile işçinin eline geçen ücret arasına bir takoz girmiştir.

Vergi Takozu Hesaplama Formülü

İstihdamın önündeki vergisel (sosyal güvenlik ve benzeri dahil) engellerin uluslararası karşılaştırmalarda kullanılmasına imkan verecek şekilde vergi takozu (kaması) için aşağıdaki şekilde vergi takozu formülü sonucu elde edilen vergi takozu oranı kullanılmaktadır:

OECD tarafından kullanılan vergi takozu göstergeleri, bekar ve çocuksuz bir işçiye ödenen ücretten kesilen vergi ve sosyal güvenlik primleri toplamının işçinin işverene olan işgücü maliyetine oranlanması ile bulunan oran şeklindedir. Vergi takozu verileri ile ülkenin işgücü vergilemesinin istihdam üzerindeki caydırıcılık etkisine ilişkin sonuçlara ulaşılmaya çalışılır. Gösterge işgücü maliyetinin oranı olarak ifade edilmektedir.

Şekil: Vergi Takozunun İstihdam ve Ücretler Üzerindeki Etkisi

Yandaki şekilde görüldüğü üzere vergi nedeniyle işgücü arz ve talebi optimal noktada buluşamamaktadır. Böylece, işgücü üzerindeki vergisel yüklek işgücü piyasasına takoz (wedge) olmaktadır. Dolayısıyla vergi takozu nedeniyle daha düşük bir istihdam ve ücret seviyesi söz konusu olmaktadır. İşçinin eline daha düşük ücret geçerken, işveren daha yüksek bir maliyete katlanmaktadır. İstihdamı engelleyen, ona takoz olan etkisi nedeniyle vergi takozu kavramı kullanılmaktadır.  Bu açıdan vergi takozu oranı, ülkedeki vergi yükü-işsizlik analizleri için de kullanılabilecek bir araçtır.

Seçilmiş Ülkelerde ve Türkiye’de Güncel Vergi Takozu Oranları

2016 yılı için hesaplanan vergi takozuna ilişkin seçilmiş bazı ülkeler için vergi takozu oranları aşağıdaki gibidir:

Avustralya, 28,6;

Avusturya, 47,1;

Belçika, 54,0 ;

Kanada, 31,4;

Şili, 7,0;

Finlandiya 43,8;

Fransa, 48,1;

Almanya, 49,4;

Yunanistan, 40,2;

İrlanda, 27,1;

İsrail, 22,1;

Kore, 22,2;

Meksika, 20,1;

TÜRKİYE, 38,1;

OECD ORTALAMASI, 36,0. 

Sosyal güvenlik yükünün çok yüksek olduğu Belçika, Almanya ve Avusturya gibi Kıta Avrupası ülkelerinde vergi takozu oranlarının OECD ortalamasının oldukça üzerinde olduğu görülmektedir. Türkiye 38,1 vergi takozu oranı ile OECD vergi takozu oran ortalamasının biraz üzerinde yer almaktadır. Şili ise tüm OECD ülkeleri içinde en düşük vergi takozu oranına sahip ülkedir.

Avrupa’da vergi rekabeti uygulamaları ile öne çıkan İrlanda’da vergi takozu oranlarının OECD ortalamasının oldukça altında ve rekabetçi bir yapıda olduğu görülmektedir.

05.10.2017

Dr. Hasan AYKIN

Kaynaklar: 

https://data.oecd.org/tax/tax-wedge.htm

Karl Happe, Combatting High Public Debt Lowering taxes, https://www.linkedin.com/pulse/combatting-high-public-debt-lowering-taxes-karl-happe

NOT: Tüm hakları yazarına aittir. Kaynak ve vergidosyasi.com adresindeki aktif linki gösterilerek alıntı yapılabilir. AYNEN YAYIMLANAMAZ.