Delil sistemi, uyuşmazlık konusu bir olayın ne gibi delillerle ispat edilebileceğine ilişkindir. Bu kapsamda iki delil sistemi söz konusudur:

1- Kanuni delil sistemi

2- Takdiri delil sistemi

Kanuni Delil Sistemi

Yargıcın yasaların belirttiği delilleri göz önünde bulundurarak ve onları serbest iradesine göre değerlendirilme (takdir) yetkisi bulunmaksızın hüküm vermesi kanuni delil sistemi olarak adlandırılmaktadır.

Kanuni delil sistemi, belli hususların kanunlarda gösterilen belli delillerle ve hakimi bağlayacak şekilde ispat edilmesi demektir. İspat edilecek husus ancak kanunun belirlediği şartları taşıyan vasıtalarla ispat edilebilir. Bu deliller dışında delil kabul edilmez. Bu tür deliller hâkimi bağladığından hâkim bu deliller aleyhine karar veremez. Bazı delillerin varlığı halinde başka bir değerlendirmeye, incelemeye ve araştırmayı derinleştirmeye gerek kalmaksızın uyuşmazlık konusu olay ispatlanmış sayılmaktadır.[1]

Kanuni delil sistemi haklara güven vermesi, yalan tanıklığı önlemesi, hakimin işini kolaylaştırması, davanın kısa sürede sonuçlanmasını sağlaması, usul ekonomisine hizmet etmesi gibi faydalar sağlamaktadır.

Takdiri Delil Sistemi

Takdiri delil sistemi, hem delil serbestisini hem de delillerin serbestçe değerlendirilmesini içerir. Takdiri delil sisteminde, uyuşmazlık konusu bir olayın ispatı için her türlü delil serbestçe kullanılır. Bu sistemde hakim hiçbir sınırlamaya tabi olmadan delilleri takdir yetkisine sahiptir. Uyuşmazlığın önceden belirlenmiş ve sınırlanmış bir delille ispatı öngörülmediği gibi, delillerin değerlendirmeye tabi tutulmaması gibi bir durum da söz konusu değildir. Takdiri delil sistemi, delilleri sayı ve nitelik açısından sınırlandırmaması yönüyle “delil serbestisi ilkesi”ni, her delilin serbestçe değerlendirilmesine imkan tanıması yönüyle de “delillerin serbestçe değerlendirilmesi ilkesi”ni bünyesinde barındırmaktadır.[2]

Vergi yargılamasında takdiri delil sistemi geçerlidir. Bunun anlamı, vergi yargılamasında delil serbestisi ilkesi ile delillerin serbestçe değerlendirilmesi ilkelerinin geçerli olduğudur.

Almanya, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletlerinde de kanuni delil sistemi değil, takdiri delil sistemi uygulanmaktadır[3]. Vergiye doğuran olayın ispatlanmasında takdiri delil sistemi hakimdir.

SONNOTLAR: 

[1] Yusuf KARAKOÇ, Türk Vergi Yargılaması Hukukunda Delil Sistemi, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 2. Baskı, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları No: 7, İzmir, 1997, s.27.

[2] Yusuf KARAKOÇ, a.g.e., s.28.

[3] Yusuf KARAKOÇ, a.g.e, s. 41.