Türkiye’de Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsman) 2012 yılında kuruldu ve 2013 yılında faaliyet geçti. Kurumun amacı, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve önerilerde bulunmak üzere etkin ve bağımsız bir mekanizma oluşturmaktır.
Vergilemede alanında da idarenin eylem ve işlemleri söz konusudur. Bu nedenle, vergi ile ilgili olarak idarenin eylem ve işlemleri Ombudsmanın önüne gitmektedir. Aşağıda Ombudsmana vergi ile ilgili konulardaki müracaatlar üzerine verilen karar özetleri sunulmuştur.
Tablo: Kamu Denetçiliği Kurumunun Vergisel Konulara İlişkin Verilen Karar Örnekleri
| Şikayetin/Talebin Konusu | Kararın Özeti | Karar Bilgisi |
| 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu kapsamında Boğaziçi İmar Müdürlüğü yetki alanında kalan, yapı yapma hakkı bulunmayan ve yeşil alan statüsü uygulanan arsa vasıflı taşınmazın 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 30 uncu maddesi gereği emlak vergisinden muaf tutulması gerektiği ancak tutulmadığı. | Boğaziçi İmar Kanununun 17 nci maddesi kapsamında değerlendirilmesi gereken söz konusu taşınmaz için emlak vergisi muafiyeti sağlanması gerektiği yönünde tavsiye kararı verilmiştir. | Karar Tarihi 26/11/2014 Şikayet No: 2014/2837 |
| Şikâyetçi 2002 yılından itibaren, (…) adresinde bulunan dairenin maliki olduğunu, 2002 yılından itibaren emlak vergisini düzenli bir şekilde ödediğini, ancak 2014 yılında Emlak Vergisi Kanununun 8. maddesi gereğince idareye 200 m2’yi geçmeyen tek meskene sahip olduğu ve herhangi bir gelirinin bulunmadığı beyanında bulunarak, 2014 ve müteakip yıllar için indirimli emlak vergisi uygulamasından yararlandığını ve anılan gerekçelerin 2002 yılından itibaren var olması nedeniyle şimdiye kadar ödemiş olduğu emlak vergisi tutarlarının iade edilmesini talep etmesine karşılık idarenin bu talebe olumsuz yanıt vermesi. | Şikâyetçi 2002 yılından itibaren düzenli olarak ödemiş olduğu emlak vergilerinin hiçbir geliri olmadığı gerekçesi ile indirimli (sıfır) oranlı vergi uygulaması kapsamında değerlendirilerek iade edilmesini talep etmiş olsa da, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 126 ncı maddesi, yine bu kanunun 114 üncü maddesindeki 5 yıllık tarh ve tahakkuk zamanaşımına atıfta bulunarak, bu zamanaşımı süresi dolduktan sonra vergi hatalarının düzeltilemeyeceğini kesin bir ifadeyle belirtmiştir. Bu bağlamda şikâyetçinin iade talebini 2014 yılında yaptığı göz önünde bulundurulursa geriye dönük olarak 2013, 2012, 2011, 2010 ve 2009 yıllarında ödemiş olduğu emlak vergilerinin iade edilmesinin mümkün olduğu görülmektedir. Daha önceki vergilerin iade edilmesi yasal çerçevede imkan dahilinde değildir. Tüm bunlar birlikte değerlendirildiğinde; idarenin red işleminde hukuka ve hakkaniyete uygunluk bulunmadığından idareye tavsiyede bulunmak gerekmiştir. | Karar Tarihi: 16.12.2014, Şikâyet No: 2014/3360 |
| Faturasız mal satışlarını ihbarı sonucunda ihbar ikramiyesi alan firmanın adı geçen bu firmadan faturasız mal satın alanlar hakkında inceleme yapılmadığından devletin ve kendisinin zarara uğratıldığı iddiası ile bu zararının ödenmesi gerektiği yönünde tavsiye kararı verilmesini talebi. | Şikâyet kapsamında, faturasız mal alımı yapan firmaların vergi kaçırdığına dair somut bilgi ve belgelerin bulunmaması, bu firmaların alım tutarlarının düşük olması nedeniyle firmaların idarece incelenmesine gerek duyulmaması ve idarenin denetim gücünün boş yere harcanmasının önlenmesi gerekçeleriyle işleminin hukuka ve hakkaniyete uygun olduğu değerlendirilerek şikâyet başvurusunun reddi yönünde karar verilmiştir. | Karar Tarihi: 03.03.2014 Şikâyet No:04.2013/1726, |
| Vergi kayıp ve kaçağına neden olduğundan dolayı ihbar ettiği firmanın incelenmesinin Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı tarafından iş yoğunluğu bahane gösterilerek geciktiğini ve bu gecikme nedeniyle adı geçen firmaların 6111 sayılı Kanun’dan faydalandığını dolayısıyla bu firmaların 2007, 2008, 2009 takvim yıllarının incelenemediğini bu nedenle de kendisinin zarara uğradığını iddia etmektedir | Şikâyetçinin ihbarının Vergi Denelim Kurulu Başkanlığı tarafından değerlendirilerek, ihbar ile ilgili iş emirlerinin gerekli inceleme ve araştırmanın yapılması amacıyla Vergi İnceleme elemanına gönderildiği, şikâyetçiye de bu aşamalar ile ilgili bilgi verildiği ve yasal süresi içinde firmaların incelemelerinin sonuçlandırıldığı tespit edilmiştir Dolayısıyla yukarıda bahsedilen açıklamalar ve mevzuat hükümleri gereğince, adı geçen Kurum tarafından yapılan iş ve işlemlerin hukuka uygun olduğu kanaatine varılarak, şikâyetçinin talebi reddedilmiştir. | Karar Tarihi: 12.03.2014 Şikâyet No: 04.2013/1860 |
| Şikâyetçi, 2001 yılında yapmış olduğu taşınmaz satışı nedeniyle sonradan İdarece ikmal edilen vergi ve cezadan yıllar sonra haberdar olması ve borcunu faiziyle ödemek zorunda kalması nedeniyle mağduriyetinin giderilmesi yönünde tavsiye kararı verilmesini talep etmektedir. | Kamu Denetçisi tarafından; idarece şikâyetçi adına hesaplanan ek tapu harcı ve cezasının bildiriminde Vergi Usul Kanununda belirtilen tebliğ usullerine uygun hareket edilerek tebliğ işlemlerinin yapıldığı ancak şikâyetçiye ulaşılamadığı, dolayısıyla şikâyetçinin cezayı geç öğrenmesinden kaynaklanan mağduriyetinde, İdarenin üzerine düşen görevi yerine getirdiği herhangi bir kusurunun olmadığı ve yapılan işlemlerin hukuka uygun olduğu gerekçeleriyle şikâyet başvurusunun reddi yönünde karar verilmiştir. | Karar Tarihi: 08.04.2014 Şikâyet No: 04.2013/1937 |
| Şikâyetçi, 05.11.2011 tarihinde Gazi Üniversitesi Yüksek Lisans programına kayıt yaptırdığını, 1 yıl bilimsel hazırlık sınıfında okuduğunu, harç yatırmaması gerekirken yatırmak zorunda kaldığı 129,00TL’lik harç tutarının iadesini talep etmektedir. | Gazi Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Öğretim ve Sınav Yönetmeliği’nin 15 inci maddesi gereğince tezli yüksek lisans ve doktora/sanatta yeterlilik programlarında kayıtlı öğrencilerin normal sürelerini aşmaları halinde katkı payını ödemekle yükümlü tutuldukları, 26’ncı maddesinde, tezli yüksek lisans programını tamamlama süresinin azami üç yıl olduğu, şeklindeki düzenlemeden hareketle 2014-2015 Güz döneminde 5 inci yarıyıl olması ve mevzuatta belirtilen azami süre içerisinde bulunması nedeniyle harç ücretinin haksız olarak tahsil edildiği şeklinde değerlendirilerek, ilgilinin mağduriyetinin giderilmesi ve harç bedelinin ilgiliye iade edilmesi yönünde tavsiye kararı verilmiştir. | Karar Tarihi:25.03.2015 Şikâyet No: 2014/4266
|
| Şikâyetçi Vergi Dairesi Müdürlüğünce ihaleyle tarafına satılan hacizli aracın tam ziya kaydı bulunmasından ihale öncesinde bilgisi olmaması sebebiyle uğradığı zararlarının tazmininin talep etmektedir. | Satıcının satılanın ayıplarından sorumlu olduğu hâllerde alıcı, satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinde indirim isteme hakkına sahip olması hükmü gereğince şikâyetçinin ödemiş olduğu tutar ile tam ziyalı aracın bedeli arasındaki farkın ödenmesinin, şikâyetçinin devlet tüzelkişiliği bünyesindeki Vergi Dairesinin yaptığı ihaleden satın aldığı aracın ayıpsız olacağı yönündeki haklı beklentisi karşısında hakkaniyete ve hukuka uygun olacağı gerekçesiyle Kurum tarafından gerçekleştirilecek hacizli mal satışlarında satılan menkul ve gayrimenkullerle ilgili olarak bilinmesi istenen tüm özellikler hakkında satış öncesinde isteklilere bilgi verilmesi ve benzer sorunların yaşanmaması adına satışı yapılacak menkul ve gayrimenkullerle ilgili gereken tüm araştırmaların yapılmasını sağlayacak etkin bir mekanizmanın kurulması ve mevzuatta buna paralel değişiklik yapılması hususlarında Gelir İdaresi Başkanlığına tavsiyede bulunulmuştur. | Tarihi 22.01.2014 Şikayet No: 04.2013/1370 |
| Şikayetçinin silah taşıma ruhsatının yenilenmesi talebinin temyiz aşamasında olan Vergi Usul Kanunu Kapsamındaki Kaçakçılık suçu davası nedeniyle reddine ilişkin işlemin geri alınarak yenileme talebinin kabulü yönünde işlem tesis edilmesi yönünde tavsiye kararı verilmesi talep edilmektedir. | Şikayetçinin, davasının henüz sonuçlanmamış olması ve hakkında kesinleşmiş bir mahkumiyet bulunmaması; aynı zamanda VUK’ta yer alan bir eşya veya maddeye bağlı olmayan, sadece vergi hukuku yönünden ve vergi ziyaına sebebiyet vermeyi önleme amacıyla getirilmiş vergi cezalarına esas olan fiillerin genel ceza hukuku terminolojisi anlamında kaçakçılık olarak nitelendirilmesi ve yorumlanmasının hukuka ve hakkaniyete uygun olmadığı değerlendirilmiştir.Sonuç itibarıyla, şikâyetçinin yargılandığı eylemin Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Yönetmelik’in 16’ncı maddesinin (d) bendinde belirtilen “…her türlü kaçakçılık suçları” kapsamında olduğu söylenemeyeceğinden, şikâyete konu işlemde bu şekilde yapılan yorumda hukuka uyarlık bulunmadığı tespit edilmiştir.
Yapılan inceleme neticesinde; şikâyet konusu işlemin geri alınması ve şikâyetçinin silah taşıma ruhsatının yenilenmesi talebinin değerlendirilerek mağduriyetinin giderilmesi yönünde işlem tesis edilmesi için Zonguldak Valiliğine tavsiyede bulunulmuştur. |
Karar Tarihi: 30.09.2013 Karar No:2013/4 |
| Aydın-Efeler Vergi Dairesi Müdürlüğü Takdir Komisyonu tarafından resen takdir edilen matrah üzerinden alınan vergi ve cezaya ilişkin olarak Kamu Denetçiliği Kurumuna şikâyet başvurusunda bulunulmuştur. | Aydın Vergi Dairesi Başkanlığından alınan bilgi ve belgelerin incelenmesiyle, şikâyetçinin kirada oturduğu zamanın doğru bir şekilde tespit edilmesi sağlanmış, Kurumun girişimiyle idare hatalı değerlendirmede bulunduğunu kabul etmiş ve yanlış yapılan tarhiyatın düzeltilmesi sağlanmıştır. | Karar No:04.2013/964* |
Kaynak: http://www.ombudsman.gov.tr adresinde yer alan ilgili yıllar kararları taranmak ve özetlenmek suretiyle tarafımızdan oluşturulmuştur.
*Bu Karara internet sitesinde yayımlanan Kararlar arasından ulaşılamamıştır. Söz konusu Karara ilişkin bilgiler, Kurumun 2013 Yılı Faaliyet Raporunun 104 üncü sayfasında yer alan açıklamalardan alınmıştır.
Yukarıdaki kararlar incelendiğinde Kamu Denetçiliği Kurumunun vergileme alanına ilişkin olarak önüne gelen konuları ayrıntılı bir şekilde incelediği, şikâyetler konusunda tavsiye, kısmı tavsiye ve ret kararı şeklinde kararlar verdiği anlaşılmaktadır.
Kararların içeriğinin ayrıntılı incelemesi sırasında dikkat çeken bir husus, vergisel konularda Gelir İdaresi Başkanlığı, Vergi Denetim Kurulu, Belediyeler ve Üniversitelerce vergisel nitelikli işlemlerin ön sıralarda yer aldığı anlaşılmıştır. Bunun yanında, vergi kaçakçılığı suçu için yargılanması nedeniyle silah ruhsatı talebi reddedilen kişinin talebinde olduğu gibi, aslında Valiliği ilgilendiren ancak konusunun vergi kaçakçılığına ilişkin olması nedeniyle vergisel yönü bulunan şikâyet talepleri de inceleme konusu yapılarak karara bağlanmıştır.
Kamu Denetçiliği Kurumunun, mevcut mevzuattan kaynaklı hakkaniyete aykırı durumların varlığını düşünmesi durumunda mevzuat değişikliği önerisinde bulunması da söz konusu olmaktadır. 2014 yılı Faaliyet Raporunda Özürlülerle ilgili olarak ÖTV Kanununda mevzuat değişikliği yapılmasına ilişkin bir öneri yer almıştır. (KDK, 2014 Yıllık Raporu, s. 139.)
Dr. Hasan AYKIN
25.10.2017
Tüm hakları yazarına aittir. Kaynak ve yazar adı gösterilerek alıntı yapılabilir. AYNEN YAYINLANAMAZ.
Categories: MÜKELLEF HAKLARI