GİRİŞ

Artan rekabet ve gelişen teknolojiye paralel gün geçtikçe giderek karmaşık hale gelen hile ve yolsuzluklar karşısında denetim mesleği de kurumsallaşma ve uzmanlaşma sürecine girmiştir. Bu süreçte meydana gelen en önemli gelişmelerden biri de adli muhasebecilik mesleğinin ortaya çıkışıdır. Adli muhasebe, hukuk ve muhasebe bilimleri arasında bir köprü görevi üstlenerek daha çok işletmelerde yaşanan hile ve yolsuzlukların tespit edilmesi, önlenmesi ve caydırılması ile hile ve yolsuzluklara ilişkin başlatılan hukuksal süreçte etkin bir rol üstlenmektedir. (Çabuk ve Yücel, 2012)

İşletmelerde çeşitli kişi ve kurumlarca yapılan muhasebe hilelerinin ve bunların
neden olduğu ekonomik kaybın büyük boyutlara ulaşması, ticari ve ekonomik anlaşmazlıklar, yaratıcı muhasebe (Creative accounting), bulanık muhasebe (Fuzzy
Accounting) gibi mali tablo kullanıcılarını yanıltmaya yönelik uygulamaların artması;
muhasebenin kapsamın  genişleterek, “Adli Muhasebe” olarak anılan mesleğin doğmasına neden olmuştur. (Pazarçeviren, 2005)

Adli Muhasebe (Forensic Accounting) 1980’li yıllardan itibaren Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere batı ülkelerinde muhasebe ve denetim alanında yeni denilebilecek bir meslek olarak gelişmeye başlamıştır.[1]

Aşağıda konuya ilgi duyanlar için çok genel ve temel seviyede bilgi sunulmaktadır. Ayrıntılı çalışmalar için aşağıda sunulan kaynakça linklerine başvurulabilir.

ADLİ MUHASEBE (FORENSIC ACCOUNTING) NEDİR?

“Forensic” kelimesi Webster’s İngilizce Sözlük’te “mahkemeyle ilgili, mahkeme veya yargı süreçlerinde kullanmaya uygun veya kamusal tartışma ve ihtilaf” gibi anlamlarda kullanılmaktadır.

Adli kelimesi Türkçe’ de adaletle ilgili olan, adaletle ilişkili olay, nesne, olgu, husus veya kavram anlamlarına gelmektedir[2].

Adli muhasebe, mahkemelere ihtilaf konusu bir alana ilişkin mali analizler sunma işlevini yerine getirmektedir.[3]

Adli muhasebe çalışma konuları dikkate alınarak tanımlandığında ise muhasebesel analiz ağırlıklı olmak üzere dava desteği, bilirkişi tanıklığı ve hile araştırmacılığı ile ilgili bilim dalıdır[4].

Adli muhasebe ile dava desteği sağlanmaktadır. Dava desteği denildiğinde sadece mahkemelere yazılı görüş bildirmek olarak algılamayıp aynı zamanda avukatlara savunmasına dayanak oluşturacak teknik yardımları da dikkate almak gerekir. Hatta daha da ileri giderek avukatla henüz sözleşme imzalamamış, bir vekalet ilişkisi kurmamış olan mağdura bilgi sağlamayı da adli muhasebe içerisinde değerlendirmek gerekir. Bilirkişi tanıklığında ise mahkemede konu ile ilgili sözlü görüş bildirmek adli muhasebenin kapsamında bulunmaktadır. Hile, yolsuzluk, suistimal araştırmacılığında ise adli muhasebe daha çok denetim biliminin alanına girmektedir. Ancak klasik bir denetçinin kullandığı denetim tekniklerine ek olarak adli muhasebeye ait özel teknikler de kullanılır[5].

Adli muhasebe hukuksal bir çatışmanın mağduru olduğuna inananlara, avukatlara, savcı ve hakimlere, dava desteği sağlamakta ve bilirkişi tanıklığı hizmetini sunmaktadır. Hile, yolsuzluk, suistimal araştırmacılığında ise adli muhasebe işletmesinde yolsuzluk yapıldığını düşünen kamu veya özel sektör gerçek veya tüzel kişilerine hizmet sunulmaktadır[6].

ADLİ MUHASEBECİ (MÜŞAVİR, DENETÇİ VEYA SORUŞTURMACI) KİMDİR?

Adli denetçi (forensic auditor) veya soruşturmacı denetçi (investigative auditor) olarak da adlandırılan adli muhasebeci (forensic accountant) mahkemeye dava ile ilgili uzmanlık isteyen kanıt sunan kişi hüviyetindedir[7].

Adli muhasebe, hilelerin tespiti, işlenen hilelerin mali sonuçlarının ve etkilerinin ortaya konulması ile uğraşmaktadır.[8] Adli muhasebe, muhasebe, denetim ve soruşturma yeteneklerini birlikte içeren şemsiye bir kavramdır.[9]

Geleneksel muhasebe analiz araçlarından olan, trend analizi, oran analizi, fon akım analizleri, nakit akım analizleri adli muhasebe alanında sıklıklar kullanılırlar[10]. Ancak bunlar yeterli değildir. Bilgisayar destekli araç ve tekniklerin de kullanılması; bilgi sistemindeki yönetim ve kontrol açıkları ve risklerinin varlığının bilinmesi gerekir. Bazen, inceleme konusunda ciddi veri madenciliği (data mining) teknikleri ile kanıtlara ulaşılmaya çalışılması ihtiyacı da ortaya çıkar.

Adli muhasebeci, ticari hayatın gerçeklerini bilen, sayıların arkasındaki gerçekleri görebilen kişilerdir. Muhasebecilik bilgisi ve becerisi diğer bilgi ve becerilerle birleşerek mahkemeler için uzmanlarca sunulan kanıta dönüşmektedir.

Adli muhasebeci dava sürecinde, bir taraftan dava konusu hile veya sahtekarlıkla ilgili verilere ulaşarak bunları ortaya koymakta, ihtiyaç bulunması halinde bunların analizini de yapmaktadır.

vergidosyasi.com

05.11.2017

SONNOTLAR:

Çabuk ve Yücel; Adem Çabuk, Elif Yücel, “Adli Muhasebecilik Mesleği ve Türkiye’de Uygulanabilirliğine Yönelik Bir Araştırma”, Muhasebe ve Finans Dergisi, Sayı 54, Nisan 2012. http://journal.mufad.org.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=678%3Aadli-muhasebecilik-mesleginin-turkiyedeki-gelisme-potansiyeline-yonelik-bir-arastirma-&catid=937%3Asayi-56-ekim-2012&Itemid=55&lang=tr 

[1] Selim Yüksel Pazarçeviren, “Adli Muhasebecilik Mesleği”, ZKÜ SBE Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, 2005, s. 2.

[2] Selçuk Gülten, “Adli Muhasebe Kavramı ve Adli Müşavirlik Mesleği, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 68, 2010/3, s.312  http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2010-3/2010-3-gulten.pdf

[3] http://www.forensicaccounting.com/one.htm (Erişim 16.04.2017)

[4] Selçuk Gülten, s. 313

[5] Selçuk Gülten, s. 313

[6] Selçuk Gülten, s. 313

[7] Sukamal Basu, “FORENSIC ACCOUNTING IN THE CYBER WORLD: A NEW CHALLENGE FOR ACCOUNTANTS”, The Management Accountant, Eylül 2014, Cilt 49, Sayı 9,  http://icmai.in/upload/Institute/Journal/Sep-2014-Issue.pdf  (Erişim, 16.04.2017)

[8] Sukamal Basu, a.g.m., s. 20.

[9] Anandaraj Saha, “A MULTIDIMENSIONAL APPROACH TO INVESTIGATING FRAUDS AND SCAMS: A STUDY IN THE GLOBAL AND INDIAN CONTEXT, The Management Accountant, Eylül 2014, Cilt 49, Sayı 9,  http://icmai.in/upload/Institute/Journal/Sep-2014-Issue.pdf  (Erişim, 16.04.2017)

[10] Sukamal Basu, a.g.m., s. 20

ADLİ MUHASEBE KONUSUNDA BAŞVURULABİLECEK BAZI KAYNAK LİNKLERİ
Adem Çabuk, Elif Yücel; Adli Muhasebecilik Mesleğinin Türkiye’deki Gelişme
Potansiyeline Yönelik Bir Araştırma http://journal.mufad.org/attachments/article/678/5.pdf 

Adli Muhasebecilik Mesleği ve Türkiye’de Uygulanabilirliğinin Tespitine Yönelik Bir Araştırma;   http://denetimakademisi.com/adli-muhasebecilik-meslegi-ve-turkiyede-uygulanabilirliginin-tespitine-yonelik-bir-arastirma.html

Selim Yüksel Pazarçeviren, Adli Muhasebecilik Mesleği, http://ijmeb.org/index.php/zkesbe/article/viewFile/105/57 

Abdülkadir Pehlivan, Adem Dursun, Türkiye’de Adli Muhasebe Eğitimine Yönelik Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 26, Sayı 2, 2012 http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423871078.pdf