Giriş

Vergi incelemesi sırasında mükellef hakları sıralanırken, “İnceleme elemanının kimliğini görme hakkı” gibi, aslında mükellef hakkı ile çok da ilgisi olmayan, mükellefi incelemeye gelen inceleme elemanının görevi olan bazı unsurlar öne çıkarılır. Buna karşılık, öze yönelik pek çok mükellef hakkından yeterince söz edilmez. Mükellefin vergi incelemesinin gerekçesini öğrenme hakkı bunlardan biri.

Aşağıda mükellef hakları konusuna katkı yapması amacıyla konuya küçük bir giriş yaptık. Umarız bu küçük giriş, söz konusu hakka ilişkin yapıcı ve olumlu tartışmalara katkı sağlar.

Mükellefin Vergi İncelemesinin Gerekçesini Öğrenme Hakkı

Mükellefin hangi nedenle incelemeye alındığını bilmek en doğal hakkıdır. Son yıllarda vergileme alanında mükellef haklarını esas alan yaklaşımla yapılan mevzuat düzenlemeleri çerçevesinde mükelleflerin incelemenin gerekçesini öğrenme hakkı bulunmaktadır.

İncelemenin gerekçesini öğrenme hakkı, incelemeye alınmanın objektif kriterlere göre mi yapıldığını sorgulama, asılsız ihbarlar nedeniyle incelemeye alınma durumunda muhbire ilişkin yasal süreci başlatma imkânı, başka bir deyişle muhbirini öğrenme hakkını vermesi gibi bir dizi hakkı da beraberinde getirmektedir.

İncelemenin Gerekçesini Öğrenme Hakkının Hukuki Dayanakları

Öncelikle, incelemenin gerekçesini öğrenme hakkının hukuki dayanakları üzerinde durmak gerekir.

Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin  4 üncü maddesi uyarınca, Vergi incelemelerinin, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca, bu Yönetmelikte belirlenen usul ve esaslara uygun olarak yerine getirileceği, risk analizi neticesinde riskli bulunmaması, ihbar veya şikâyet olmaması halinde dahi mükellefler incelemeye alınabileceği düzenlemesine yer verilmiştir.

Yönetmeliğin 6 ncı maddesinde vergi inceleme görevi yazı ile verileceği; inceleme görevi yazılarında; nezdinde inceleme yapılacak kişilere ve konulara ilişkin bilgilere, incelemenin türüne, gerekçesine, dönemine ve süresine ilişkin hususların yer alacağı hüküm altına alınmıştır. Mezkur Yönetmeliğin 11. maddesinde,  incelemeye başlama tutanağında yer alması gereken asgari hususlardan birisi “İncelemeye alınma gerekçesi” olarak belirtilmiştir.

Yukarıda zikredilen düzenlemeler çerçevesinde, inceleme görevlendirmesi ve incelemeye başlama aşamalarında incelemenin gerekçesinin belirtilmesi zorunlu bir unsur haline gelmiştir.

Mevzuatta yer alan ve mükellef hakları açısından büyük ve önemli bir adım niteliği taşıyan “İncelemeye alınma gerekçesi”ni bilme hakkının uygulanma şekli, hakkın kullanımını doğrudan etkilemektedir.

Hakkın Kullanımını Zedeleyen Uygulamalar

İncelemeye başlama tutanaklarında, incelemenin gerekçesi satırının karşısında yer alan açıklamalar: “Risk analiz sonuçları”, “Başkanlığın .. tarih ve sayılı yazısı” türü ibarelere sıklıkla yer verilebilmektedir. İhbar veya çeşitli kurumların talebi sonucu başlatılan pek çok incelemede, incelemenin gerekçesinde bu hususa hiç yer verilmemesi söz konusu olabilmektedir. Oysa, incelemenin gerekçesini bilme hakkı, mükellefin kendini savunma hakkı ile doğrudan ilişkili, öze ilişkin temel bir mükellef hakkıdır.

Kanaatimiz, son dönemde mükellef hakları konusundaki gelişmelere paralel olarak getirilen mükellefin incelemenin gerekçesini öğrenme hakkının gerçek anlamda tesisine yönelik idari adımların atılmasının, idare ile mükellef arasındaki ilişkileri olumlu yönde etkileyeceği şeklindedir.

Niye incelendiğini bilen mükellef, vergi inceleme elemanı ile daha doğru zeminde iletişim kurabilecek, bilgi ve belge paylaşımı daha sağlıklı ve hızlı bir şekilde ilerleyebilecektir. Dolayısıyla, vergi incelemesinin gerekçesini öğrenme hakkının özüne uygun şekilde uygulanması mükellef kadar, vergi idaresi açısından da olumlu kazanımlara yol açabilecektir.

25.01.2018

Dr. Hasan AYKIN

vergidosyasi.com