Ticari mal sahiplerince mallarının taşıttırılması sırasında düzenlemek zorunda oldukları sevk irsaliyesi, VUK’nun “Faturanın Şekli” başlıklı 230 uncu maddesinde açıklanmıştır.
Sevk irsaliyesinin düzenlenme amacı, mal sahiplerinin gelirini kontrol etmektir.
Vergi Usul Kanunu genel tebliğleri ile belirlenmiş istisnai haller dışında, her durumda düzenlenmek zorunda olan sevk irsaliyesi, kayıt dışılığın önüne geçmek amacıyla mal hareketlerinin takibini sağlayarak kayıtdışılığın önüne geçmek amacıyla mali sistemimize dahil olmuştur.
Sevk irsaliyesi uygulaması ile ekonomide malın miktar itibariyle hareketinin izlenmesi amaçlanmaktadır. Faturanın malın tesliminden sonra düzenlenmesi veya esasen aynı mükellefin birden fazla işyerleri arasında olduğu gibi fatura düzenlenmeden sevk edileceği hallerde de malın belgesiz dolaşımı önlenmektedir.
Taşıma irsaliyesi ile ilgili düzenleme VUK 240 ıncı maddede yer almaktadır. Taşıma irsaliyesi ise mal sahiplerinden ziyade taşıma işi ile uğraşan kişilerin gelirlerini kontrol etmek amacını gütmektedir. Sevk irsaliyesi düzenlenmesine tabi malların sevk işlemleri, malın sahibi değil de taşıma işi ile uğraşan başka kişilerce gerçekleştirildiğinde, bu kişiler yaptıkları taşıma işlemi için taşıma irsaliyesi düzenlerler ve taşıma esnasında sevk irsaliyesinden ayrıca bu evrakı da hazır bulundurmakla yükümlüdürler.
Kendisine ait vasıta ile kendi eşyasını taşıyanların taşıma irsaliyesi düzenlemesi gerekmez. Çünkü, taşıma irsaliyesi, mal sirkülasyonunun izlenmesi ile ilgili değil, fakat ücret karşılığında eşya taşıyanların izlenmesi ile ilgili bir belgedir.
Nakliyeciler tarafından taşıma esnasında kullanılan taşıma irsaliyeleri, yukarıda da bahsedildiği gibi, taşıma faaliyeti çerçevesinde nakliyecinin gelirini kontrol etme amacını gütmektedir ve düzenlenmesi nakliyecinin sorumluluğundadır. Sevk irsaliyesi ise taşıma işlemine konu ticari mallarının kontrolü ile malların sahibinin gelirinin kavranması içindir ve taşıma irsaliyesi kullanılması, sevk irsaliyesinin kullanılma zorunluluğunu ortadan kaldırmamaktadır. Buna göre ticari mal taşımalarında, taşıtta iki ayrı belge bulunması ve istendiğinde her ikisinin de ibraz edilmesi zorunludur. Olası bir incelemede (yol denetiminde) taşıtta sevk irsaliyesinin bulunmaması halinde, malı taşıtan ve sevk irsaliyesi düzenlemek zorunda olan mükellef sevk irsaliyesi düzenlemediği için, taşıt sahibi ise sevk irsaliyesini taşıtta bulundurmadığı için VUK 353 üncü madde uyarınca özel usulsüzlük cezası ile karşılaşacaktır.
Kaynaklar:
Yılmaz ÖZBALCI, “Vergi Usul Kanunu Yorum ve Açıklamaları”, Oluş Yayıncılık, 2006.
KONUYLA İLGİLİ YAZILAR
1 reply »