Vergi incelemelerinin maliyeti aslında çok boyutlu bir kavram. Vergi mükellefi, idare ve ekonomi başta olmak üzere çeşitli maliyetler söz konusu. Burada, idarenin vergi harcama maliyetleri üzerinde durulmaktadır.

Aşağıdaki Tablo Vergi Denetim Kurulunun 2013-2017 yılları arasındaki bütçe giderlerini ekonomik sınıflandırma bazında gösteriyor. Elbette, VDK’nın tek görevi vergi incelemeleri değil, teftiş, soruşturma ve diğer bazı hizmetleri de yürütüyor. Ancak asıl görev vergi denetimi ve vergi incelemesi. Diğer hizmetler için aşağıdaki Tablo’da yer alan rakamlardan bir kısma vergi inceleme maliyetinden düşülebilir. Ancak, Vergi İncelemelerinde esas görev ve işyükü Vergi Müfettişlerine düşmekle birlikte, vergi incelemesine yetkili diğer kişiler (vergi dairesi müdürü gibi) tarafından da vergi incelemesi yapılabilmektedir. Bu kapsamdaki maliyetleri dikkate aldığımızda, az önce düşülen maliyetleri tekrar eklemek durumunda kalabiliriz. Bu nedenle, aşağıdaki rakamların, az önce belirtilen hususlar akılda tutularak, vergi inceleme maliyeti olarak kabul edilmesinde çok da bir beis yok. İdarenin vergi inceleme faaliyeti bazlı bir veri yayınlamasına kadar, bu tür dolaylı verilerin kullanılması kaçınılmaz.

Tablo: Vergi Denetim Kurulunun Bütçe Harcama ve Ödenek Rakamları: 

Yukarıdaki tablodan görüldüğü üzere 2013 yılına göre vergi inceleme maliyetleri harcama rakamlarına göre 2.2 kat artış göstermiştir. Maliyetlerdeki bu artışa karşılık incelenen mükellef sayısı 2013 yılında 71.352 iken 2017 yılında 44.182’ye düşmüştür. Tarhı istenen vergi tutarı 2013 yılında 8.561.313.250 TL iken, 2017 yılında 5.878.506.580 TL’ye düşmüştür. Dolayısıyla tarhı istenen her bir lira vergi için daha fazla vergi inceleme maliyetine katlanılması söz konusudur.

Grafik: VDK Bünyesinde Düzenlenen Vergi İnceleme Raporları ile Yıllar itibariyle Tarhı İstenen Vergi Tutarı ile Kesilmesi Önerilen Ceza

Tabi yukarıdaki rakamların arkasında yatan nedenlere bakmak gerekir. Değerlendirme sırasında, matrah ve vergi artırımları ile mükelleflere tanınan vergi inceleme bağışıklık imkanları, VDK’nın son dönemde yoğun bir şekilde Müfettiş Yardımcısı almış olması ve bunların aktif inceleme gücüne katılmasının zaman alması ve benzeri hususların göz önünde bulundurulması gerekir.

Not: Vergi incelemeleri sonucunda Hazineye intikal eden her 100 lira için kaç lira vergi inceleme maliyetine katlanıldığı konusunda oranlama yapacak veriler elde yok. Çünkü, vergi inceleme sonuçlarını matrah farkı, tarh edilen vergi ve kesilen ceza aşamasına kadar görmek mümkün. Oysa sağlıklı bir analiz için, tarhiyat öncesi ve sonrası uzlaşma sonuçları, yargı aşamasında tarhiyatların ve kesilen cezaların idare aleyhine sonuçlanması ile tahsil kabiliyeti olmayan tarhiyat bilgilerine ihtiyaç var. Bu verilere sahip olmadan vergi inceleme maliyeti ve vergi denetim biriminin başarı veya başarısızlığı konusunda net sonuçlara ulaşmak imkansız.

31.03.2018

Hasan AYKIN

vergidosyasi.com

 Kaynak: VDK Faaliyet Raporu 2017