Mali Disiplin Nedir?

Mali disiplinin en genel ve temel tanımı bütçe denkliği ile ifade edilir. Ancak, günümüz ekonomilerinde kamunun ulaştığı boyut ile mevcut bütçe açıkları, yüksek borç stokları ve bu borçlardan kaynaklanan faiz ödemeleri ülkelerde denk bütçenin sağlanmasını zorlaştırmıştır. Bu nedenle mali disiplin dendiğinde artık denk bütçeden değil, sürdürülebilir bir borç seviyesinin ve ölçülü bir bütçe açığının sağlanması olarak kabul edilmektedir.[1]

Mali disiplin konusuna Esfender KORKMAZ hocamız ise farklı bir boyut katıyor. Aşağıda kendi sözleri ile aynen aktarıyoruz:

“Bugün mali disiplin anlayışı, bütçe gelirleri ile bütçe giderleri arasındaki dengedir. Gelir ve harcamaların kalitesine bakılmıyor. Gerçekte ise eğer aşırı vergi yükü varsa bunun sermaye ve yatırımlar için bozucu etkisi ortaya çıkar. Bütçe harcamaları çar-çur edilmişse, bunun da ekonomik istikrarı bozucu etkisi olacaktır. Demek ki mali disiplin ne pahasına olursa olsun bütçe denkliği demek değildir.

Söz gelimi bütçede yatırımlar artarsa, bu nedenle bütçe açığı artarsa ve bu açıkta borçla kapatılırsa, bütçe disiplini bozulmuş olmaz. Zira bu yatırımın reel getirisi ve sosyal faydasını da içeren toplam faydası, ödenecek reel faizden yüksekse, kaynaklar etkin kullanılmış demektir.

Diğer taraftan, tersine bütçede, bütçe kaynakları popülizm için harcanmışsa, yatırımların payı düşükse, kamu açıklarını kapatmak için kullanılmışsa ve bu şartlarda açık yoksa, mali disiplin sağlanmış olmuyor. Tersine potansiyel mali disiplin bozulmuş oluyor. Bu durumda ”devlet üretemeden, kaynak yaratmadan tüketmiş ve kaynakları çar-çur etmiştir.”   (Yeniçağ: Mali disiplin nedir? Ne değildir? – Esfender KORKMAZ)

Mali disiplin, ekonomi politikalarına uygun olarak kamu harcama, vergi ve borçlanma politika araçlarının kullanılması suretiyle  hedeflenen ölçülü bir bütçe açığını yakalanması olarak tanımlanabilir. Bu kapsamda uygulanan politikalara ise mali disiplin politikaları denir.

Mali Disiplin Politika Araçları Nelerdir?

Mali disiplin politikaları, kamu harcama politikaları, gelir politikaları ile borç yönetim politikaları veya her üçünün karması şeklinde gerçekleşebilir.

Kamu harcamalarını azaltmaya yönelik mali disiplin politikaları, toplam talebi azalttığı ve piyasaya mali disipline bağlı kalınacağına dair güçlü sinyaller verdiği için fiyat istikrarının sağlanmasında güçlü bir araç olarak kabul görmektedir. Mali disipline yönelik vergi politikaların, vergi gelirlerini arttırarak mali disiplin sağlama çabaları da enflasyonu baskı altına almada etkili bir araç olarak kullanılmaktadır[2].

Mali disiplin için borç stokundaki büyüklüğe (borç seviyesine)önem arz eder. Yüksek borç stoğu, yüksek faiz gideri anlamına geldiği için, yüksek maliyetlere neden olur ve mali disiplinin sağlanmasını zorlaştırır. Bu nedenle doğru bir borç yönetiminin varlığı mali disiplini sağlamada önemli bir yaklaşım olarak kabul edilmektedir.[3]

Mali Disiplin Politikalarının Nihai Hedefi Nedir?

Mali disiplini sağlamaya dönük politikaların, esasen de, maliye politikası uygulamalarının sürdürülebilir mali yapıyı temin etmesi hedeflenir. Bu çerçevede; bütçe kapsamının genişletilmesi, kamu harcamalarının azaltılması, kamu gelirlerinin artırılması ve doğru bir borç yönetiminin yapılması neticesinde; bütçe açıklarının azalması, borçların sürdürülebilir hale gelmesi ve faiz dışı dengede fazla verilmesi beklenir. Ancak daraltıcı maliye politikalarının başarılı bir şekilde uygulanması sonucunda enflasyonun hangi yönde şekilleneceği literatürde tartışmalı bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.[4]

vergidosyasi.com

11.10.2018

Dipnotlar:

[1] Hemming, R. (2003), “Policies to Promote Fiscal Discipline”, IMF Fiscal Affairs Department, 2, s. 2.

[2] Leigh, D., Devries, P., Freedman, C., Guajardo, J., Laxton, D. ve Pescatori, A. (2010). Will it hurt? Macroeconomic effects of fiscal consolidation. In World Economic Outlook, IMF, 93-124. https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/02/pdf/ c3.pdf , s. 93.

[3] Ejder, H.L.(2006), Türkiye’de Mali Disiplinin Sağlanması Açısından Kamu Harcamaları Stratejisi: 1980-2002 Dönemi Analizi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

[4] Suat Hayri ŞENTÜRK, Birol KARAKURT ve Burak ŞAHİNGÖZ, “Mali Disiplin Ve Enflasyon İlişkisi Üzerine Bir Analiz: Türkiye Örneği”,   Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 3 (2) 2017, 185-204, s. 187.

Yeniçağ: Mali disiplin nedir? Ne değildir? – Esfender KORKMAZ