Orta gelir tuzağı kavramı (middle income trap), düşük gelir grubunda bulunan bir ülkenin yakaladığı hızlı iktisadi büyüme trendi sonucunda orta gelirli ülkeler grubuna yükselmesinden sonra olumsuzluk yaratan çeşitli ekonomik, beşeri ve kurumsal faktör nedeniyle söz konusu hızlı büyüme trendini sürdüremeyerek bir üst gelir grubuna geçememesi olarak tanımlanmaktadır (1)
Orta gelir tuzağı bir ekonomide kişi başına gelir düzeyinin belirli bir aşamadan öteye gidememesi halini ya da belirli bir gelir düzeyine ulaştıktan sonra durgunluk içine girilmesi durumunu özetleyen bir yaklaşım olarak da nitelendirilmektedir. (2)
Ülkeleri orta gelir tuzağına sürükleyen nedenler; gelir dağılımı eşitsizliği, düşük rekabet gücü, düşük vasıflı beşeri sermaye, kurumsal faktörlerin yetersizliği, teknoloji, AR-GE ve inovasyon faaliyetlerinin yetersizliği, yetersiz alt yapı yatırımları olarak sıralanmaktadır. (3)
Tablo: Türkiye’de yıllar itibariyle kişi başına düşen GSYH rakamları
Orta gelir tuzağındaki bir ülke ekonomisinde aşağıdaki olumsuzluklarla karşılaşılır (4):
1) Tasarruflar ve dolayısıyla yatırımlar düşük düzeyde kalır.
(2) İmalat sanayisinde gelişme yavaş yürür.
(3) Sanayide çeşitlenme ortaya çıkmaz.
(4) Emek piyasasında koşullar zayıf kalır.
Ülkelerin Gelirlerine Göre Sınıflandırılma Ölçüleri
Orta gelir tuzağından bahsedince doğal olarak orta gelirli ülkelerin hangileri olduğu sorusu akla gelir. Ülkelerin gelir sınıflandırmasında Dünya Bankası tarafından belirlenen eşikler kullanılıyor. 01 Temmuz 2018 itibariyle güncel, ülkelerin gelir gruplarına göre sınıflandırılmasında esas alınan eşikler aşağıda sunulmuştur:
| Ekonomiler | Kişi başına yıllık ortalama gelir Eşiği (Cari ABD Doları) (Threshold GNI/Capita (current US$) |
| Düşük gelirli (Low income) | <995 |
| Orta gelirli (middle income) | 996 – 12,055 |
| Alt orta gelirli (lower-middle income) | 996 – 3.895 |
| Üst orta gelirli (upper-middle income) | 3.896 – 12.055 |
| Yüksek gelirli (High-income) | >12,055 |
Kaynak: World Bank. (5)
Ekonomik Sınıflandırma Açısından Ülkeler: Hangi Ülke Hangi Gelir Grubunda?
Dünya Bankası tarafından belirlenen gelir grupları açısından ülkelerin Temmuz 2018 kriterlerine göre bulundukları gelir grupları aşağıda ülke alfabetik sırasına göre sunulmuştur.
| Sıra No | Ekonomiler | Gelir Grubu |
| 1 | Afghanistan | Düşük Gelirli |
| 2 | Albania | Üst Orta Gelirli |
| 3 | Algeria | Üst Orta Gelirli |
| 4 | American Samoa | Üst Orta Gelirli |
| 5 | Andorra | Yüksek Gelirli |
| 6 | Angola | Alt Orta Gelirli |
| 7 | Antigua and Barbuda | Yüksek Gelirli |
| 8 | Argentina | Yüksek Gelirli |
| 9 | Armenia | Üst Orta Gelirli |
| 10 | Aruba | Yüksek Gelirli |
| 11 | Australia | Yüksek Gelirli |
| 12 | Austria | Yüksek Gelirli |
| 13 | Azerbaijan | Üst Orta Gelirli |
| 14 | Bahamas, The | Yüksek Gelirli |
| 15 | Bahrain | Yüksek Gelirli |
| 16 | Bangladesh | Alt Orta Gelirli |
| 17 | Barbados | Yüksek Gelirli |
| 18 | Belarus | Üst Orta Gelirli |
| 19 | Belgium | Yüksek Gelirli |
| 20 | Belize | Üst Orta Gelirli |
| 21 | Benin | Düşük Gelirli |
| 22 | Bermuda | Yüksek Gelirli |
| 23 | Bhutan | Alt Orta Gelirli |
| 24 | Bolivia | Alt Orta Gelirli |
| 25 | Bosnia and Herzegovina | Üst Orta Gelirli |
| 26 | Botswana | Üst Orta Gelirli |
| 27 | Brazil | Üst Orta Gelirli |
| 28 | British Virgin Islands | Yüksek Gelirli |
| 29 | Brunei Darussalam | Yüksek Gelirli |
| 30 | Bulgaria | Üst Orta Gelirli |
| 31 | Burkina Faso | Düşük Gelirli |
| 32 | Burundi | Düşük Gelirli |
| 33 | Cabo Verde | Alt Orta Gelirli |
| 34 | Cambodia | Alt Orta Gelirli |
| 35 | Cameroon | Alt Orta Gelirli |
| 36 | Canada | Yüksek Gelirli |
| 37 | Cayman Islands | Yüksek Gelirli |
| 38 | Central African Republic | Düşük Gelirli |
| 39 | Chad | Düşük Gelirli |
| 40 | Channel Islands | Yüksek Gelirli |
| 41 | Chile | Yüksek Gelirli |
| 42 | China | Üst Orta Gelirli |
| 43 | Colombia | Üst Orta Gelirli |
| 44 | Comoros | Düşük Gelirli |
| 45 | Congo, Dem. Rep. | Düşük Gelirli |
| 46 | Congo, Rep. | Alt Orta Gelirli |
| 47 | Costa Rica | Üst Orta Gelirli |
| 48 | Côte d’Ivoire | Alt Orta Gelirli |
| 49 | Croatia | Yüksek Gelirli |
| 50 | Cuba | Üst Orta Gelirli |
| 51 | Curaçao | Yüksek Gelirli |
| 52 | Cyprus | Yüksek Gelirli |
| 53 | Czech Republic | Yüksek Gelirli |
| 54 | Denmark | Yüksek Gelirli |
| 55 | Djibouti | Alt Orta Gelirli |
| 56 | Dominica | Üst Orta Gelirli |
| 57 | Dominican Republic | Üst Orta Gelirli |
| 58 | Ecuador | Üst Orta Gelirli |
| 59 | Egypt, Arab Rep. | Alt Orta Gelirli |
| 60 | El Salvador | Alt Orta Gelirli |
| 61 | Equatorial Guinea | Üst Orta Gelirli |
| 62 | Eritrea | Düşük Gelirli |
| 63 | Estonia | Yüksek Gelirli |
| 64 | Ethiopia | Düşük Gelirli |
| 65 | Faroe Islands | Yüksek Gelirli |
| 66 | Fiji | Üst Orta Gelirli |
| 67 | Finland | Yüksek Gelirli |
| 68 | France | Yüksek Gelirli |
| 69 | French Polynesia | Yüksek Gelirli |
| 70 | Gabon | Üst Orta Gelirli |
| 71 | Gambia, The | Düşük Gelirli |
| 72 | Georgia | Alt Orta Gelirli |
| 73 | Germany | Yüksek Gelirli |
| 74 | Ghana | Alt Orta Gelirli |
| 75 | Gibraltar | Yüksek Gelirli |
| 76 | Greece | Yüksek Gelirli |
| 77 | Greenland | Yüksek Gelirli |
| 78 | Grenada | Üst Orta Gelirli |
| 79 | Guam | Yüksek Gelirli |
| 80 | Guatemala | Üst Orta Gelirli |
| 81 | Guinea | Düşük Gelirli |
| 82 | Guinea-Bissau | Düşük Gelirli |
| 83 | Guyana | Üst Orta Gelirli |
| 84 | Haiti | Düşük Gelirli |
| 85 | Honduras | Alt Orta Gelirli |
| 86 | Hong Kong SAR, China | Yüksek Gelirli |
| 87 | Hungary | Yüksek Gelirli |
| 88 | Iceland | Yüksek Gelirli |
| 89 | India | Alt Orta Gelirli |
| 90 | Indonesia | Alt Orta Gelirli |
| 91 | Iran, Islamic Rep. | Üst Orta Gelirli |
| 92 | Iraq | Üst Orta Gelirli |
| 93 | Ireland | Yüksek Gelirli |
| 94 | Isle of Man | Yüksek Gelirli |
| 95 | Israel | Yüksek Gelirli |
| 96 | Italy | Yüksek Gelirli |
| 97 | Jamaica | Üst Orta Gelirli |
| 98 | Japan | Yüksek Gelirli |
| 99 | Jordan | Üst Orta Gelirli |
| 100 | Kazakhstan | Üst Orta Gelirli |
| 101 | Kenya | Alt Orta Gelirli |
| 102 | Kiribati | Alt Orta Gelirli |
| 103 | Korea, Dem. People’s Rep. | Düşük Gelirli |
| 104 | Korea, Rep. | Yüksek Gelirli |
| 105 | Kosovo | Alt Orta Gelirli |
| 106 | Kuwait | Yüksek Gelirli |
| 107 | Kyrgyz Republic | Alt Orta Gelirli |
| 108 | Lao PDR | Alt Orta Gelirli |
| 109 | Latvia | Yüksek Gelirli |
| 110 | Lebanon | Üst Orta Gelirli |
| 111 | Lesotho | Alt Orta Gelirli |
| 112 | Liberia | Düşük Gelirli |
| 113 | Libya | Üst Orta Gelirli |
| 114 | Liechtenstein | Yüksek Gelirli |
| 115 | Lithuania | Yüksek Gelirli |
| 116 | Luxembourg | Yüksek Gelirli |
| 117 | Macao SAR, China | Yüksek Gelirli |
| 118 | Macedonia, FYR | Üst Orta Gelirli |
| 119 | Madagascar | Düşük Gelirli |
| 120 | Malawi | Düşük Gelirli |
| 121 | Malaysia | Üst Orta Gelirli |
| 122 | Maldives | Üst Orta Gelirli |
| 123 | Mali | Düşük Gelirli |
| 124 | Malta | Yüksek Gelirli |
| 125 | Marshall Islands | Üst Orta Gelirli |
| 126 | Mauritania | Alt Orta Gelirli |
| 127 | Mauritius | Üst Orta Gelirli |
| 128 | Mexico | Üst Orta Gelirli |
| 129 | Micronesia, Fed. Sts. | Alt Orta Gelirli |
| 130 | Moldova | Alt Orta Gelirli |
| 131 | Monaco | Yüksek Gelirli |
| 132 | Mongolia | Alt Orta Gelirli |
| 133 | Montenegro | Üst Orta Gelirli |
| 134 | Morocco | Alt Orta Gelirli |
| 135 | Mozambique | Düşük Gelirli |
| 136 | Myanmar | Alt Orta Gelirli |
| 137 | Namibia | Üst Orta Gelirli |
| 138 | Nauru | Üst Orta Gelirli |
| 139 | Nepal | Düşük Gelirli |
| 140 | Netherlands | Yüksek Gelirli |
| 141 | New Caledonia | Yüksek Gelirli |
| 142 | New Zealand | Yüksek Gelirli |
| 143 | Nicaragua | Alt Orta Gelirli |
| 144 | Niger | Düşük Gelirli |
| 145 | Nigeria | Alt Orta Gelirli |
| 146 | Northern Mariana Islands | Yüksek Gelirli |
| 147 | Norway | Yüksek Gelirli |
| 148 | Oman | Yüksek Gelirli |
| 149 | Pakistan | Alt Orta Gelirli |
| 150 | Palau | Yüksek Gelirli |
| 151 | Panama | Yüksek Gelirli |
| 152 | Papua New Guinea | Alt Orta Gelirli |
| 153 | Paraguay | Üst Orta Gelirli |
| 154 | Peru | Üst Orta Gelirli |
| 155 | Philippines | Alt Orta Gelirli |
| 156 | Poland | Yüksek Gelirli |
| 157 | Portugal | Yüksek Gelirli |
| 158 | Puerto Rico | Yüksek Gelirli |
| 159 | Qatar | Yüksek Gelirli |
| 160 | Romania | Üst Orta Gelirli |
| 161 | Russian Federation | Üst Orta Gelirli |
| 162 | Rwanda | Düşük Gelirli |
| 163 | Samoa | Üst Orta Gelirli |
| 164 | San Marino | Yüksek Gelirli |
| 165 | São Tomé and Principe | Alt Orta Gelirli |
| 166 | Saudi Arabia | Yüksek Gelirli |
| 167 | Senegal | Düşük Gelirli |
| 168 | Serbia | Üst Orta Gelirli |
| 169 | Seychelles | Yüksek Gelirli |
| 170 | Sierra Leone | Düşük Gelirli |
| 171 | Singapore | Yüksek Gelirli |
| 172 | Sint Maarten (Dutch part) | Yüksek Gelirli |
| 173 | Slovak Republic | Yüksek Gelirli |
| 174 | Slovenia | Yüksek Gelirli |
| 175 | Solomon Islands | Alt Orta Gelirli |
| 176 | Somalia | Düşük Gelirli |
| 177 | South Africa | Üst Orta Gelirli |
| 178 | South Sudan | Düşük Gelirli |
| 179 | Spain | Yüksek Gelirli |
| 180 | Sri Lanka | Alt Orta Gelirli |
| 181 | St. Kitts and Nevis | Yüksek Gelirli |
| 182 | St. Lucia | Üst Orta Gelirli |
| 183 | St. Martin (French part) | Yüksek Gelirli |
| 184 | St. Vincent and the Grenadines | Üst Orta Gelirli |
| 185 | Sudan | Alt Orta Gelirli |
| 186 | Suriname | Üst Orta Gelirli |
| 187 | Swaziland | Alt Orta Gelirli |
| 188 | Sweden | Yüksek Gelirli |
| 189 | Switzerland | Yüksek Gelirli |
| 190 | Syrian Arab Republic | Düşük Gelirli |
| 191 | Taiwan, China | Yüksek Gelirli |
| 192 | Tajikistan | Düşük Gelirli |
| 193 | Tanzania | Düşük Gelirli |
| 194 | Thailand | Üst Orta Gelirli |
| 195 | Timor-Leste | Alt Orta Gelirli |
| 196 | Togo | Düşük Gelirli |
| 197 | Tonga | Üst Orta Gelirli |
| 198 | Trinidad and Tobago | Yüksek Gelirli |
| 199 | Tunisia | Alt Orta Gelirli |
| 200 | Turkey | Üst Orta Gelirli |
| 201 | Turkmenistan | Üst Orta Gelirli |
| 202 | Turks and Caicos Islands | Yüksek Gelirli |
| 203 | Tuvalu | Üst Orta Gelirli |
| 204 | Uganda | Düşük Gelirli |
| 205 | Ukraine | Alt Orta Gelirli |
| 206 | United Arab Emirates | Yüksek Gelirli |
| 207 | United Kingdom | Yüksek Gelirli |
| 208 | United States | Yüksek Gelirli |
| 209 | Uruguay | Yüksek Gelirli |
| 210 | Uzbekistan | Alt Orta Gelirli |
| 211 | Vanuatu | Alt Orta Gelirli |
| 212 | Venezuela, RB | Üst Orta Gelirli |
| 213 | Vietnam | Alt Orta Gelirli |
| 214 | Virgin Islands (U.S.) | Yüksek Gelirli |
| 215 | West Bank and Gaza | Alt Orta Gelirli |
| 216 | Yemen, Rep. | Düşük Gelirli |
| 217 | Zambia | Alt Orta Gelirli |
| 218 | Zimbabwe | Düşük Gelirli |
Kaynak: World Bank (5)
13.05.2019
Dr. Hasan AYKIN
vergidosyasi.com
Sonnotlar:
(1) Furkan Yıldız, “Orta Gelir Tuzağı Nedenleri ve Sonuçları: Kırılgan Beşli Ülkeleri Deneyimi”, İLEM İktisat Çalışma Grubu 7 Ekim 2017, http://blog.ilem.org.tr/orta-gelir-tuzagi-nedenleri-ve-sonuclari-kirilgan-besli-ulkeleri-deneyimi/ (Erişim, 13.05.2019)
(2) Mahfi Eğilmez, “Orta Gelir Tuzağı ve Türkiye”, 12.12.2012, Kendime Yazılar, http://www.mahfiegilmez.com/2012/12/orta-gelir-tuzag-ve-turkiye.html (Erişim 13.05.2019)
(3) Yıldız, a.g.m.
(4) Eğilmez, a.g.m.
(5) World Bank, worldbank.org
Categories: KAVRAMLAR