Pert Nedir?

Yargıtay Kararlarında ”pert” kavramı ”kullanılamaz, yitik hale gelmiş” anlamında kullanılmaktadır. Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları nın B.2.2.3 numaralı bendinde; ‘’Onarım masraflarının zarar gören aracın rizikonun gerçekleştiği tarihteki değerini aşması ve aynı zamanda eksper raporu ile aracın onarım kabul etmez bir hale geldiğinin tespit edilmesi durumunda, araç tam hasarlı kabuledilir’’ hükmü yer almaktadır. Söz konusu hüküm “tam zayi” olarak da adlandırılan pert totalin tanımını yapmaktadır. Kazaya karışan aracın hasarın onarımı için gereken hasar miktarının piyasa rayiç değerine denk geldiği veya üzerinde olduğu hallerde hasarın giderilmesi yerine aracın pert total işlemine tabi tutulması daha ekonomik olmaktadır. Aracın pert total işlemine tabi tutulması için gereken yasal şartlar dışında aracı kasko poliçesi ile güvence altına alan sigorta şirketinin belirlediği şartlarda ve oranda hasara uğramış olması da gerekmektedir. (1)

Araç pert total olarak değerlendirilse de, kaza nedeniyle zarar gören hasarlı haldeki aracın bir maddi değeri bulunmaktadır ki bu değer sovtaj olarak isimlendirilmektedir. Pert olan aracın  motorlu taşıtlar yükümlülüğü açısından değerlendirilmesinde, pert işlemine tabi tutulacak aracın sovtajının düşülüp düşülmeyeceği ve bu kapsamda aracın mülkiyetinin sigorta şirketinde geçip geçmeyeceği önem kazanmaktadır.

Kazaya karışan hasarlı araç, kasko poliçesi ile güvence altına alan sigorta şirketinin aradığı şartları ve oranı sağlaması suretiyle pert totale tabi tutulacak ise aracın sovtajı düşülmeden tazminat alabilmek için araç sahibi tarafından, aracın sigorta şirketinin hakimiyetine girmesi yönünde bir fiil ortaya konması gerekmektedir. Bu durum hasarlı aracın sahibi tarafından alınmış trafikten çekme belgesinin sigorta şirketine ibraz edilmesi suretiyle gerçekleşmektedir. Trafikten çekme belgesi alınabilmesi için aracın MTV borcunun bulunmaması gerekmektedir. Bunun anlamı, aracın pert olduğu tarih ile trafikten çekme arasındaki dönem için de MTV’sinin ödenmesi gerektiği ve bunun yükümlüsünün ise araç sahibi kişi olduğu şeklindedir.

Örneği, 20 Şubat 2019’da kaza yapan bir aracın pert total işlemlerinin yapılması ve trafikten çekme belgesi alma işlemi aşamasına 24 Temmuz 2019 tarihinde gelindiğini varsayalım. Bu durumda araç sahibi kişinin MTV’nin ikinci taksitini de ödeme yükümlülüğü söz konusu olmaktadır.

Aracın Pert Olması Nedeniyle Trafikten Çekme Belgesi Düzenlenmesi ile Hurdaya Ayrılması Farklı Sonuçlar Doğurur.

Kamuoyunda hurdaya ayrılma ile pert total aynı kavram veya durumlar şeklinde algılanmaktadır. Oysa iki husus birbirinden ayrıdır.

Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 39 uncu maddesinde araçların hurdaya çıkarılması süreci düzenlenmiştir. Buna göre, ekonomik ömrünü doldurma, eskime, yıpranma, kaza, yanma, tahrip edilme ve benzeri nedenlerle kullanılamaz duruma gelen araçlar; sahiplerinin, kanuni temsilcilerinin, vekillerinin veya tüzel kişiliklerce yetkilendirilen kişilerin dilekçesi üzerine, muayeneye tabi tutulmadan; ilgili vergi dairesinden alınmış motorlu taşıtlar vergisi, gecikme faizi, gecikme zammı, vergi cezası, trafik idari para cezası ile 25/6/2010 tarihli ve 6001 sayılı Karayolları Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 30 uncu maddesine göre verilen idari para cezaları ile geçiş ücreti borcu bulunmadığına dair ilişik kesme belgesinin veya hurdaya ayrılmasında sakınca bulunmadığına dair belgenin ibrazı ve kayıtlarında haciz, rehin, tedbir gibi kısıtlayıcı şerhler bulunmaması halinde, müracaat tarihi itibariyle herhangi bir trafik tescil şube veya bürosunda hurdaya çıkarılır.

Hurdaya çıkarılacak araçtan dolayı yukarıda sayılan hususlarla ilgili borcu bulunmadığının Gelir İdaresi Başkanlığından elektronik sistemle tespit edilebilmesi halinde, belge ibrazı zorunluluğu aranmaz.

Araca ait tescil belgesine “hurdaya çıkarılmıştır” şerhi konularak sahiplerine geri verilir, motorlu araç trafik belgesi ile tescil plakaları geri alınarak iptal edilir. “Hurdaya çıkarılmıştır” şerhi konularak sahiplerine verilen araç tescil belgeleri, araçların hurda olarak satışlarında sahiplik belgesi olarak kullanılır.

Hurdaya ayrılmış araçların tescile esas müracaat formuna ve bilgisayar kayıtlarına hurdaya çıkarıldıklarına dair gerekli kayıt düşülür ve tescil dosyaları iki yıl sonra imha edilir. Tescil plakaları ancak bu sürenin sonunda başka araçlara tahsis edilebilir.

Hurdaya ayrılan araç bilgileri Gelir İdaresi Başkanlığına elektronik sistemle, bunun mümkün olmaması halinde ise en geç onbeş iş günü içinde yazılı olarak ilgili vergi dairesine bildirilir.

Hurdaya ayrılmış olan taşıtlar, onarımla yenilenseler bile tescil edilemezler. Ancak, kullanılabilir durumdaki motoru ve diğer parçaları, başka araçlarda kullanılabilir. Bunlardan gerekli görülenler kullanıldığı aracın kayıtlarına işlenir.

Bir araca ait tescil bilgilerinin, çalıntı bir araç üzerinde kullanıldığının tespiti üzerine çalınan aracın hak sahibine iade edilmesi ve tescil bilgileri kullanılan bu aracın fiziki olarak bir kısmının veya tamamının bulunamaması halinde, sahiplerinin olayı belgeleyen ilgili kolluk veya adli makamlardan alınmış belge ile müracaatı üzerine, bilgileri kullanılan bu araç durumun tespit tarihi itibariyle birinci fıkrada belirtilen hükümler uygulanarak hurdaya çıkarılır.

Yukarıdaki düzenlemeler uyarınca hurdaya çıkarılan aracın trafik kaydı silinmekte ve bu silinme işlemi tarihi itibariyle MTV mükellefiyeti son bulmaktadır. Hurdaya ayrılmış aracın tekrar trafiğe tescil işlemi söz konusu olmadığı için bu araçlar için yeniden MTV yükümlülüğünün doğması söz konusu değildir.

Kaza yapan araçlardan, tamir masrafının aracın ekonomik değerini aşması gibi nedenlerle pert işlemine tabi tutulan ve “trafikten çekme belgesi” ile trafik kaydından silinen araçların MTV yükümlülüğü, trafik kaydının silinmesi ile son bulmaktadır. Ancak, tamir ettirilerek yeniden muayene işlemleri yapılan ve trafiğe çıkabilecek hale getirilen araçlar yeniden trafiğe kaydedilmektedir. Ancak bu araçların kaza kayıtlarında pert total olduğu bilgisi yer almakta, alım-satım ve sigorta işlemlerinde bir takım zorluklar veya mağduriyetler yaşanmaktadır. Pert total olarak trafikten çekilen ve daha sonra tamir ettirilerek muayeneden geçip tekrar trafiğe tescil ettirilen araçların sahipleri için tescil tarihinden itibaren MTV yükümlülüğü doğmaktadır.

Dipnotlar:
(1) Betül Tokgöz, “MADDİ HASARLI TRAFİK KAZA DOSYALARI”, 18.07.2019, https://www.hukukihaber.net/maddi-hasarli-trafik-kaza-dosyalari-makale,6856.html