Hısımlık tür ve dereceleri: Hısımlık ilişkisi pek çok hukuki durum üzerinde etkide bulunur. Bu nedenle genel olarak hukuk ve özelde vergi hukuku alanında önem taşıyan hısımlık nedir? Türleri, dereceleri nelerdir? bilmekte fayda vardır.

Hısımlık Nedir?

Hısımlık ilişkisi, kişiler arasındaki akrabalık ilişkisi demektir.

Teknik anlamda hısımlık; kan (doğal), ya da hukuksal bir ilişki sonucu, bir kişi ile belirli kişiler arasında kurulan ve önemli hukuksal sonuçları olan bağdır.

Hısımlık ancak, gerçek kişiler için söz konusu olabilir.

Hısımlık Türleri

• Kan Hısımlığı: Birbirinden veya ortak soydan gelenler arasındaki hısımlıktır. Doğal hısımlık veya soy hısımlığı olarak da adlandırılır. Kan hısımlığı:
  • Biri diğerinden gelen kişiler arasında üst soy (usul)- alt soy (füruu) hısımlığı (Düz çizgi hısımlığı); Kişinin kendisinden geldiği kişiler yani kişinin olmasına kaynaklık edenler üstsoy(usul), kişinin kendisinden olanlar altsoy (füruu) adını alır. Baba, dede, nine üst soy, çoçuk, torun alt soya örnektir.
  • Biri diğerinden gelmeyip de, ortak bir kökten gelen kişiler arasında yansoy hısımlığı (civar hısımlığı) vardır. Birbirinden değil, ortak bir soydan gelen kişilerin hısımlığına “civar hısımlığı” denir. Kardeşler arasındaki hısımlık veya amca, hala, dayı ve teyze ile yeğen arasındaki hısımlık gibi.
• Kayın Hasımlığı: kişinin, eşinin kan hısımları ile olan bir hısımlığına kayın hısımlığı denir. Kayın hısımlığı, sıhri hısımlık olarak da adlandırılır.
• Suni Hısımlık: evlat edinme sonucu evlatlık ile evlat edinen arasında kurulan hısımlık ilişkisine de “yapay hısımlık” (suni hısımlık) denilmektedir.
  • Hısımlık Evlat edinen ile evlatlık ve Evlat edinen ile evlatlığın altsoyu arasındadır.
  • Evlatlık ilişkisi evlat edinme sözleşmesi ile kurulur. Evlatlık sözleşmesine dayandığı için kan bağına dayalı bir usul-füruu ilişkisi değil, sözleşmeye dayanan bir usul-füruu ilişkisi doğmaktadır.
  • Bu hısımlık evlatlık ilişkisi devam ettiği sürece geçerlidir.
  • Taraflar arasında herhangi bir nedenle evlatlık ilişkisi sona erdiğinde bu yapay hısımlık da son bulur.

Hısımlık Derecesi

MK.m.17/I’e göre hısımlığın derecesi, “Hısımları birbirine bağlayan doğum sayısıyla belli olur”. Pratik bir anlatımla, iki kişi arasındaki hısımlık derecesi, aradaki çizgi sayısı ile belli olur.

Birinci Derece: Çocuklar, Anne, Baba

İkinci Derece: Dede, Nine, Torun, Kardeş

Üçüncü Derece: Yeğen, Amca, Dayı, Hala, Teyze

Dördüncü Derece: Kuzenler

Kan Hısımlığına Bağlanan Hukuki Sonuçlar

Evlenme Yasağı: MK.m.129 uyarınca; “üstsoy ile altsoy arasında; kardeşler arasında; bir kimse ile amca, dayı, hala ve teyze arasında evlenme yasaktır.”

Dernekte oy kullanma yasağı: MK.M.82 uyarınca; “hiçbir dernek üyesi, dernek ile kendisi, üstsoyu ve altsoyu arasındaki bir hukuki işlem veya uyuşmazlık konusunda alınması gereken kararlarda oy kullanamaz.”

Vasi atanmada : “Yakın hısımlık” tercih sebebi sayılmıştır.(MK.m.414)

Mirasçılık: Kan hısımlığına göre belirlenir.(MK.m.495 v.d.).

Tanıklıktan kaçınma hakkı: Hem hukuk hem de ceza davalarında bir tarafın usul ve füruu (üstsoy-altsoy) ile 3. dereceye dahil civar (yansoy) hısımları şahitlikten kaçınma hakkına sahiptir.

Hakimin davaya bakma yasağı: Hakim usul-füruunun (üstsoy-altsoy) ile 3. dereceye dahil kan hısımlarının taraf olduğu davalara bakamaz.

Hakimin davaya bakmaktan kaçınma hakkı: Hakim 4.dereceye dahil civar hısımlarının taraf olduğu davalara bakmaktan kaçınma hakkına sahiptir.

Anonim şirketlerde denetçi olamama: Anonim şirket yöneticileri ile bunların usul ve füruu (üstsoy-altsoy) ve 3. dereceye kadar civar (yansoy) hısımları denetçi olamazlar

Sıhri Hısımlığa İlişkin Hukuki Sonuçlar

• Evlilik sona ermiş bulunsa da eski eşler birbirlerinin üstsoy-altsoy kan hısımları ile evlenemezler.
• Evlilik sona ermiş bulunduğunda eski eşler birbirlerinin civar hısımları (amca, dayı, hala ve teyzesi) ile evlenebilmektedir.
• 1. derece ve 2. dereceye dahil sıhri hısımlar şahitlikten kaçınabilir.
• Hakimin 1. ve 2. dereceye dahil sıhri hısımları ile ilgili davalara bakması yasaktır.
• Hiçbir dernek üyesi, dernek ile eşi arasındaki bir hukuki işlem veya uyuşmazlık konusunda alınması gereken kararlarda oy kullanamaz.

Suni Hısımlığa Bağlanan Hukuki Sonuçlar

• Evlatlık ile evlat edinen evlenemez.
• Bunlardan biri ile diğerinin altsoyu ve eşi evlenemez.
• Evlatlık ve altsoyu evlat edinen kişinin öz çocukları gibi onun mirasçısı olurlar, fakat evlatlık ve altsoyu evlat edinenin kan hısımlarına mirasçı olamazlar.
• Evlat edinen evlatlığın mirasçısı olamaz.
• Hakim, evlatlık ilişkisi içinde olduğu kimselerin taraf olduğu davalara bakamaz.

Kan Hısımlık Derecelerine Örnekler

Sıhri (Kayın) Hısımlık Derecelerine Örnekler

09.01.2020

vergidosyasi.com