Mali rant ve mali sömürü kavramları, kişilerin ödediği vergiler ile aldığı kamusal hizmetlerin karşılaştırılmasına dayanan kavramlardır.

Bir kişinin ödediği vergilerin toplamının, kamu hizmetlerinden elde ettiği faydadan fazla olması durumu “mali rant” elde etmek şeklinde tanımlanmaktadır . Bun karşılık kişi kamunun sağladığı hizmetlerde elde ettiği faydanın üzerinde vergi ödüyorsa bu durum “mali sömürü” olarak tanımlanmaktadır.

Vergiler<Sağlanan Kamusal Fayda= Mali Rant

Vergiler>Sağlanan Kamusal Fayda= Mali Sömürü

Bu iki kavramın teorik düzeyde kaldığını söylemek gerekir. Çünkü kişilerin gerçek vergi yüklerini bulmak bir noktaya kadar mümkün olsa da kamusal hizmetlerden elde ettikleri faydanın ölçülmesi ve para ile ifade edilmesi güçtür. Dolayısıyla ödenen vergi sağlanan kamusal fayda karşılaştırmasının bir tarafının ölçülemezliği bu kavramların etkin analizlerde kullanılmasını güçleştirir.

“Vergilerin ve kullanım amaçlarının niteliğine bağlı olarak, mükellefler açısından farklı fayda-maliyet dağılımları ortaya çıkabilmekte, bu durum mükellef bazında; mali rant ya da mali sömürü durumuyla karşılaşılmasına yol açabilmektedir. Kamu hizmetlerinde miktar ayarlamasının olmama sı ve vergilerin yararlananın ön koşulu olarak değil, ayrıca alınmakta olması nedeniyle, mükellefler; ödedikleri vergilere kıyasla, sunulan hizmetlerden daha fazla ya da daha az yarar sağlayabilmektedir2. Ya da, vergi bakımından egemenlik gücünün, vergi koyma hakkının kullanımında; aşırılıklara kaçılması mükelleflerin aşırı zorlanması sonucunu yaratabilmektedir. Bu gücün kullanımında; “aşırı kullanım”, “mali istismar”, “mali zorlama” veya “mali sömürü” noktasına varmayacak düzeyde ve varlık nedeninin toplum olduğunun bilinci içinde hareket edilmesi gerekmektedir.” (Akdoğan)

20.05.2020

Dr. Hasan AYKIN

Gelir Politikaları E. Genel Müd. Yard.

vergidosyasi.com

Abdurrahman AKDOĞAN, MALİ ZORLAMA VE MÜKELLEFİN KORUNMASINA YÖNELİK ÖNLEMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ, Vergi Dünyası, Temmuz 2006. http://www.vergidunyasi.com.tr/Makaleler/4152