Türkiye ile komşu ülkeler arasında coğrafî durum ve bölge ihtiyaçları göz önünde bulundurularak yapılacak sınır ticaretinin kapsamını belirlemeye, sınır ticareti yapılacak sınır ticaret merkezlerinin kurulmasına ve buralardan yapılacak ihracat ve ithalatın usul ve esaslarını belirlemeye veya sınır ticareti yoluyla serbest dolaşıma girecek eşyadan alınacak vergileri göstermek üzere ilgili kanunlarda belirtilen azamî hadleri geçmemek şartıyla tek ve maktu bir tarife uygulamaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.

Sınır ticaret merkezleri, gümrük işlemlerinin yürütülmesinde Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi dışında addedilir.

Sınır ticaretine ilişkin gümrük işlemleri Ticaret Bakanlığı’nca belirlenir.

Sınır ticareti kapsamındaki işlemler, standart dış ticaret işlemlerinden farklı olarak:

– Genel dış ticaret uygulamalarına göre daha az formalite gerektirir.
– İthalatta gümrük vergisi muafiyeti sağlar.
– Sınır Ticareti Belgesi sahibi esnaf ve tacirler tarafından yapılabilir.
– İthalat Uygunluk Belgesi ile ithalat yapılır.
– Komşu ülkelerden ithal edilen eşya sınır illerindeki halkın kullanımı için piyasaya arz edilir.
– Türkiye menşeli ya da Türkiye’de üretilen ürünler de komşu ülkelere ihraç edilir.

Böylece, hem sınır illerindeki ticari faaliyetin (iç ticaretin) arttırılması hem de komşu ülkeye yönelik ticaretin (dış ticaretin) canlandırılması suretiyle bölgede ek istihdam sağlanması ve gelirin tabana yayılması amaçlanır.

Halihazırda, Artvin, Ardahan. Kars, Iğdır, Ağrı, Van, Hakkâri, Şırnak, Mardin, Şanlıurfa, Gaziantep, Kilis ve Hatay sınır illerimizden ve aşağıdaki tabloda gösterilen yetkili gümrük kapıları üzerinden karşılarında belirtilen ülkeyle sınır ticareti yapılabilmektedir.

SIRA NUMARASI YETKİLİ SINIR İLİ YETKİLİ GÜMRÜK KAPISI ÜLKE
1 ARTVİN SARP GÜRCİSTAN
2 ARDAHAN TÜRKGÖZÜ GÜRCİSTAN
3 ARDAHAN AKTAŞ GÜRCİSTAN
4 KARS DİLUCU NAHÇIVAN
5 IĞDIR DİLUCU NAHÇIVAN
6 IĞDIR GÜRBULAK İRAN
7 AĞRI GÜRBULAK İRAN
8 VAN KAPIKÖY İRAN
9 HAKKARİ ESENDERE İRAN
10 HAKKARİ HABUR IRAK
11 HAKKARİ DERECİK IRAK
12 HAKKARİ ÜZÜMLÜ IRAK
13 ŞIRNAK HABUR IRAK
14 MARDİN NUSAYBİN SURİYE
15 ŞANLIURFA AKÇAKALE SURİYE
16 GAZİANTEP KARKAMIŞ SURİYE
17 KİLİS ÖNCÜPINAR SURİYE
18 HATAY CİLVEGÖZÜ SURİYE

Sınır ticaretinde geçerli olan bazı istisna ve kısıtlamaları da hatırlatmak istiyoruz:

1. Transit Ticaret ile Dâhilde İşleme Rejimi kapsamında ithalat ve ihracat işlemleri yapılamaz.

2. Aşağıdaki ürünlerin sınır ticareti kapsamında ticareti yapılamaz:

– İhracı ve ithali ilgili mevzuatla yasaklanmış ve ithali belli kurum ve kuruluşlara bırakılmış maddeler.
– Ticaret politikası önlemleri kapsamındaki kota, korunma, damping ve sübvansiyona karşı vergi önlemlerine tabi ürünler.
– Petrol ve petrol ürünleri.
– Harp Araç ve Gereçleri ile Silâh, Mühimmat ve Patlayıcı Madde, Av Malzemesi ve sivil kullanım amaçlı patlayıcı maddeler ile amonyum nitrat ve benzeri içerikli patlayıcı yapımında kullanılabilecek maddeler.
– Canlı hayvan ve hayvansal ürünler ile Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından insan, bitki ve hayvan sağlığı açısından risk teşkil ettiği belirlenen ürünler.