fevkalade amortisman yöntemi, iktisadi kıymetler üzerinde çeşitli nedenlerle olağandışı değer kayıpları oluştuğunda uygulanmaktadır. Fevkalade amortisman temel olarak 3 nedenle uygulanmaktadır.(1)

• Amortismana tabi iktisadi kıymetin yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybetmesi durumunda ve bu durumun mükellefçe yetkili kurumlarca tespit ettirilmesi durumunda,
• Yeni icatlar dolayısıyla teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz hale gelen kıymetler için, (Maddede yer alan“…tamamen veya kısmen kullanılamaz hale gelme…“ ifadesi farklı şekillerde yorumlanabilmektedir. Tamamen veya kısmen kullanılamama hali dar anlamıyla tek başına ilgili sabit kıymetin kullanılamaması ya da daha geniş anlamıyla daha gelişmiş kıymetler nedeniyle kullanılamaması olarak yorumlanabilmektedir. Fevkalade amortisman yönteminin uygulanabilmesi için Maliye Bakanlığı’na başvurulması gerekmektedir.)
• Amortismana tabi iktisadi kıymetin cebri çalışma nedeniyle değerini kaybetmesi durumunda,(Bu uygulamadan sadece üretime doğrudan katkısı bulunan iktisadi kıymetler yararlanabilir. Bu durumda amortisman ayrılması talepleri için Maliye Bakanlığı’na başvurulması gerekir. Bakanlık konuyla ilgili Sanayi ve Ticaret Bakanlığından görüş aldıktan sonra amortisman oranlarını belirler. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı kendisine intikal ettirilen taleplerle ilgili olarak teknik elemanları görevlendirmektedir. )

Diğer taraftan, deprem, yangın, su basması gibi afetler nedeniyle değerini kısmen veya tamamen yitiren iktisadi kıymetlere ilişkin olarak mahkemece tayin edilen bilirkişi tarafından yapılan tespitler üzerine mahkemece verilmiş bir karar mevcutsa, bu bedel emsal bedel olarak dikkate alınabilir. Aksi halde, yani mahkemece verilen karar mevcut değilse, varsa bilirkişi raporunun ibrazı suretiyle, emsal bedel takdiri için Takdir Komisyonuna müracaat edilmesi gerekir. Doğal afetlerden zarar gören iktisadi kıymetler dolayısıyla sigorta şirketinden tazminat alınması halinde, fevkalade amortisman yöntemini uygulamadan, sigortadan alınan tazminat ile iktisadi kıymetin net değerinin kıyaslaması sonucunda bulunan tutarın kar-zarar hesabında gösterilmesi mümkündür.(1)

Vergi Usul Kanununun 317 inci maddesinde fevkalade amortisman düzenlenmiştir.

Fevkalade Amortisman
Madde 317

Amortismana tabi olup:

1. Yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden;
2. Yeni icatlar dolayısiyle teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz bir hale gelen;
3. Cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalan;

Menkul ve gayrimenkullerle haklara, mükelleflerin müracaatları üzerine ve ilgili Bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle, Maliye Bakanlığınca her işletme için işin mahiyetine göre ayrı ayrı belli edilen “Fevkalade ekonomik ve teknik amortisman nispetleri” uygulanır.

Kaynaklar:

Vergi Usul Kanunu

Arzu Akçura DEĞER, Amortisman Uygulaması, verginet.net