Zarar suçu nedir? Tehlike suçu nedir? Zarar suçu ile tehlike suçu arasındaki fark nedir? Neticeli suç ile hareket suçu ile zarar ve tehlike suçu arasındaki ilişki nedir? gibi sorulara aşağıda cevap verilmektedir.

Zarar ve Tehlike Suçu Kavramları ve Farklılıkları

Suçlar, fail tarafından gerçekleştirilen fiilin, suçun konusu üzerinde bir zarar veya tehlike meydana getirmesine göre;

• Zarar suçları ve
• Tehlike suçları olarak iki ana başlığa ayrılmaktadır.

Tehlike suçları da kendi içerisinde soyut ve somut tehlike suçları şeklinde sınıflandırılmaktadır.

Zarar suçlarında haksızlık teşkil eden fiilin işlenmesiyle birlikte suçun konusu üzerinde gerçek bir zarar meydana gelmektedir. Kasten öldürme, kasten yaralama, mala zarar verme gibi suçlar zarar suçu olarak nitelendirilmektedir. Zarar suçları aynı zamanda neticeli suçlardır; buna karşın her neticeli suç zarar suçu değildir.

Tehlike suçları, kanun koyucunun bazı hukuki değerleri daha etkin bir şekilde korumak için, bunları ihlal eden davranışı gerçekleştiren faili cezalandırabilmek amacıyla herhangi bir zararın gerçekleşmesini gerekli görmediği suç tipleri olarak nitelendirilmektedir.

Zarar suçlarında, failin gerçekleştirdiği hareket dolayısıyla bir zararın netice olarak meydana gelmesi14 ve failin hareketi ile gerçekleşen netice arasında nedensellik bağının bulunması aranmaktadır. Başka bir ifadeyle netice suçlarında, hareketin yönelmiş olduğu konuda bir zararın meydana gelmiş olması aranırken, tehlike suçlarında ise suçun konusu üzerinde bir zarar tehlikesinin meydana gelmesi neticenin kabulü için yeterli olup, hareketin yönelik olduğu konunun gerçekten zarara uğramış olması şart değildir.

Tehlike suçlarında, söz konusu suçun tamamlanmış sayılabilmesi için suçun konusunun tehlikeye düşürülmüş olması yeterli olup, bu konunun zarara uğratılmış olması şart değildir18; başka bir ifade ile suçun konusunun zarar tehlikesi ile karşılaşmış olması suçun gerçekleşmesi yeterlidir.

Somut tehlike suçlarının varlığından söz edebilmek için fiilin, suçun kanuni tanımında belirtilen konu29 bakımından gerçek bir zarar tehlikesi (somut tehlike) yaratmış olması gereklidir. Bu suçlara örnek olarak şu suç tipleri gösterilebilir: Genel güvenliğin tehlikeye sokulması (TCK m.170), trafik güvenliğini tehlikeye sokma (TCK m.179), bozulmuş ve değiştirilmiş gıda ve ilaçların ticareti (TCK m.186), kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye koyacak biçimde ilaç yapma veya satma (TCK m.187), zehirli madde imal ve ticareti (TCK m.193), sağlık için tehlikeli madde temini (TCK m.194), suçu ve suçluyu övme (TCK m.215), halkı kin ve düşmanlığa tahrik (TCK m.216).

Somut tehlike suçlarında, zarar suçlarının aksine suçun neticesinin gerçekleşmesi, gerçek bir zararın meydana gelmesini değil bilakis suçun kanuni tanımında belirtilen netice olarak tehlikeyi gerekçelendirmektedir. Somut tehlike suçlarında kanun koyucu, suçun konusu üzerinde zarar sonucunu doğurmaya uygun olan fakat zarar sonucunu doğurmamış olan bir hareketi cezalandırmaktadır.

Soyut tehlike suçları, suçun kanuni tanımında yer alan icrai (veya ihmali) bir fiilin varlığının yeterli sayıldığı, bu hareketin yapılmasıyla birlikte tipik tehlikenin de gerçekleştiği varsayılan, suçun konusu üzerinde gerçekten bir tehlikenin (somut tehlikenin) meydana gelmesinin aranmadığı suç tipleridir. Başka bir ifadeyle kanun koyucu soyut tehlike suçlarında, belirli bir davranış biçimini baştan o kadar tehlikeli kabul etmektedir ki, bu suçlarda somut bir tehlikenin ortaya çıkmasına gerek görmemektedir.

Soyut tehlike suçları, somut tehlike suçlarından farklı olarak neticeli suç değil, salt hareket suçudurlar. Soyut tehlike suçlarında fiilin gerçekleştirilmesi haksızlığın oluşumu için yeterli sayıldığından, hareketle tehlike arasında nedensellik bağının varlığının ortaya konmasına da gerek bulunmadığı ifade edilmektedir. Soyut tehlike suçlarının birçok örneğine TCK’da rastlanmaktadır. Örneğin terk (TCK m.97), yardım veya bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi (TCK m.98), suç işlemeye alenen tahrik (TCK m.214), suçu ve suçluyu övme (TCK m.215), iftira (TCK m.267), yalan tanıklık (TCK m.272) gibi suçlar soyut tehlike suçu olarak nitelendirilmektedir.

Kaynak: Uğur Ersoy, CEZA HUKUKUNUN GRİ ALANI: TEHLİKE SUÇLARI, TAAD, Yıl: 11, Sayı: 41 (Ocak 2020),