Hukuk metinlerinin somut olay ve uyuşmazlıklara uygulanmasında, ilgili düzenleme ile amaçlanan husususun tespiti için yorum yapılması kaçınılmaz olmaktadır. Vergi hukukunda da karşılaşılan farklı durumlar ve uyuşmazlıklarda düzenlemenin ne şekilde anlaşılması gerektiği hususunda yorum yapılması gerekmektedir.
Hukuk kurallarının niteliği itibariyle soyut nitelikte olması, soyut nitelikteki bir kuralın somut olaylara uygulanmasında tam olarak ne anlama geldiğinin ortaya konulması amelesi hukuki yorum kapsamına girmektedir.
Vergi hukukunda,
- Vergi idaresi,
- Mükellefler,
- Yargı organları,
- Meslek mensupları,
uygulama aşamasında sürekli yoruma başvurmak zorundadırlar. Önlerindeki somut olayın, ilgili kanun maddesi kapsamına girip girmediğinin tespiti yorumu gerektirir.
Peki vergi hukukumuzda yorum çeşitleri nasıl sınıflandırılabilir? Aşağıda yorumu yapanlara göre dört yorum türünden, çeşidinden bahsetmek mümkündür.
Vergi hukukunda yorum çeşitleri (türleri)
- Yasama yorumu,
- İdari yorum,
- Yargısal yorum,
- Bilimsel yorum.
Vergi hukukunda yorum yöntemleri
Vergi hukukunda yorum türleri ile yöntemleri birbirinden farklı kavramlardır. Yorum yöntemleri bir kanun maddesinin, bir hukuki düzenlemenin yorumlanmasında takip edilecek yöntemi ifade eder. Yorum yöntemleri bütün yorum türlerinde kullanılabilecek araçlardır.
Hangi yorum türünün kullandığına bağlı olmaksızın vergi kurallarının yorumlanmasında bir veya birden fazla yorum yöntemi kullanılabilir.
Vergi hukukunda yorum yöntemleri:
- Lafzi veya deyimsel yorum yöntemi, ilgili maddenin/düzenlemenin metnine ve sözlerine bakılmasıdır. Vergi hukukunda lâfzî yorum, ilk başvurulacak yorum yöntemidir. (VUK, md. 3)
- Sistematik yorum yöntemi,
- Tarihi yorum yöntemi,
- Amaçsal veya gai yorum yöntemi.
Vergi Usul Kanunun “Vergi Kanunlarının Uygulanması ve İspat” başlıklı 3 üncü maddesinin A fıkrasının ikinci bendinde vergi uygulamalarındaki yoruma ilişkin ana esaslar belirlenmiştir. Vergi Usul Kanununun 3 üncü maddesi aşağıdaki gibidir:
Vergi Kanunlarının Uygulanması ve İspat:
Madde 3 (Değişik: 30/12/1980 – 2365/1 md.) A) Vergi kanunlarının uygulanması: Bu Kanunda kullanılan “Vergi Kanunu” tabiri işbu Kanun ile bu Kanun hükümlerine tabi vergi, resim ve harç kanunlarını ifade eder.
Vergi kanunları lafzı ve ruhu ile hüküm ifade eder. Lafzın açık olmadığı hallerde vergi kanunlarının hükümleri, konuluşundaki maksat, hükümlerin kanunun yapısındaki yeri ve diğer maddelerle olan bağlantısı gözönünde tutularak uygulanır.
B) İspat: Vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti esastır.
Vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti yemin hariç her türlü delille ispatlanabilir. Şu kadar ki, vergiyi doğuran olayla ilgisi tabii ve açık bulunmayan şahit ifadesi ispatlama vasıtası olarak kullanılamaz.
İktisadi, ticari ve teknik icaplara uymayan veya olayın özelliğine göre normal ve mutad olmayan bir durumun iddia olunması halinde ispat külfeti bunu iddia eden tarafa aittir.
14.04.2021
Hasan AYKIN
vergidosyasi.com