Vergi kaçakçılığı, vergi kaçırmanın nitelikli bir türüdür. Vergi kaçakçılığı fiillerini işleyenlere, bir taraftan “mali” nitelikli vergi ziyaı cezasının 3 kat olarak uygulanması, diğer taraftan hapis cezası öngörülmüştür.  Dolayısıyla, vergi kaçırma fiili “kaçakçılık” boyutuna geçtiğinde, fiili işleyenler hakkında ceza mahkemelerinde dava açılması söz konusudur.

Peki, vergi kaçakçılığı sanıldığı kadar yaygın mı? Kaçakçılar tespit edilip ceza mahkemelerinde yargılanıyorlar mı? Yargılamalar sonucunda mahkumiyet oranları nasıl? En çok hangi fiillerle kaçakçılık suçundan mahkum olunuyor?

Yukarıda dile getirdiğimiz türden soruların cevabını Türkiye İstatistik Kurumu verileri arasında bulamıyoruz. Bunun için biraz veri madenciliği (data mining) yapmanız gerek. Biz de kolları sıvadık, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü sayfalarını ciddi bir şekilde inceledik. Sonunda, işimize kısmen de olsa yarayacak, bazı verilere ulaştık. Bu verileri ve verilere ilişkin yorumlarımızı aşağıda sunuyoruz.

VERGİ KAÇAKÇILIK SUÇU HANGİ FİİLLERLE İŞLENEBİLİR?

Aşağıda vereceğimiz istatistiklerin anlamlandırılabilmesi açısından, öncelikle hangi fiillerle vergi kaçaklçılık suçunun işlenebileceğine kısaca temas etmekte fayda var.

Önce Vergi Usul Kanunundaki ilgili düzenlemeye bakalım:

“Kaçakçılık Suçları ve Cezaları             

Madde 359 – (Değişik :23/1/2008-5728/276 md.) a) Vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecburiyeti bulunan;

1) Defter ve kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapanlar, gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açanlar veya defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi matrahının azalması sonucunu doğuracak şekilde tamamen veya kısmen başka defter, belge veya diğer kayıt ortamlarına kaydedenler,

2) Defter, kayıt ve belgeleri tahrif edenler veya gizleyenler veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar, 

Hakkında on sekiz aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Varlığı noter tasdik kayıtları veya sair suretlerle sabit olduğu halde, inceleme sırasında vergi incelemesine yetkili kimselere defter ve belgelerin ibraz edilmemesi, bu fıkra hükmünün uygulanmasında gizleme olarak kabul edilir. Gerçek bir muamele veya duruma dayanmakla birlikte bu muamele veya durumu mahiyet veya miktar itibariyle gerçeğe aykırı şekilde yansıtan belge ise, muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgedir.

b) Vergi kanunları uyarınca tutulan veya düzenlenen ve saklama ve ibraz mecburiyeti bulunan defter, kayıt ve belgeleri yok edenler veya defter sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar koyanlar veya hiç yaprak koymayanlar veya belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar, üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Gerçek bir muamele veya durum olmadığı halde bunlar varmış gibi düzenlenen belge, sahte belgedir.

c) Bu Kanun hükümlerine göre ancak Maliye Bakanlığı ile anlaşması bulunan kişilerin basabileceği belgeleri, Bakanlık ile anlaşması olmadığı halde basanlar veya bilerek kullananlar iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

371 inci maddedeki pişmanlık şartlarına uygun olarak durumu ilgili makamlara bildirenler hakkında bu madde hükmü uygulanmaz.

Kaçakçılık suçlarını işleyenler hakkında bu maddede yazılı cezaların uygulanması 344 üncü maddede yazılı vergi ziyaı cezasının ayrıca uygulanmasına engel teşkil etmez.” 

Yukarıdaki madde hükmüne göre kişiler, vergi kaçakçılığı suçunu aşağıda sırlayacağımız fiillerden bir veya bir kaçını işlemek suretiyle neden olabilmektedirler.

• Defter ve kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapmak,
• Gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açmak,
• Defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi matrahının azalması sonucunu doğuracak şekilde tamamen veya kısmen başka defter, belge veya diğer kayıt ortamlarına kaydetmek,
• Defter, kayıt ve belgeleri tahrif etmek,
• Defter, kayıt ve belgeleri gizlemek,
• Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlemek,
• Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanmak,
• Defter, kayıt ve belgeleri yok etmek, defter sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar koymak veya hiç yaprak koymamak,
• Belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak düzenlemek,
• Asıl veya suretleri tamamen veya kısmen sahte olarak düzenlenmiş belgeleri kullanmak,
• Maliye Bakanlığı ile anlaşması olmadığı halde belge basmak,
• Maliye Bakanlığı ile anlaşması olmayanların bastıkları belgeleri bilerek kullanmak.

CEZA MAHMEMELERİNDE VERGİ KAÇAKÇILIĞINDAN BİR YILDA KAÇ KİŞİ HAKKINDA DAVA AÇILIYOR?

Vergi kaçakçılığı suçlarına ilişkin istatistikler, VUK 359 daki bentler dikkate alınarak oluşturulmaktadır. Buna göre, 2015 yılı için VUK 359 uncu maddenin ilgili bentleri kapsamına giren suçlara ilişkin olarak ceza mahkemelerinde açılan davalardaki sanık sayıları aşağıda sunulmuştur.

Tablo 1: 2015 Yılında VUK 359 Kapsamında Ceza Mahkemesinde Hakkında Dava Açılan Sanık Sayıları

Kaynak: Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü verilerinden hareketle tarafımızdan oluşturulmuştur.

Yukarı verilerden vergi kaçakçılık suçlarını, ilgili olduğu fıkra/bentlere göre yüzdelik dilimlere ayırdığımızda karşımıza aşağıdaki şekil çıkmaktadır. Aşağıdaki şekle göre, ceza mahkemelerinin önüne gelen vergi kaçakçılık suçunun en çok sahte belge düzenleme ve kullanma fiillerine ilişkin olduğu anlaşılmaktadır.

Vergi kaçakçılığı faillerinin cinsiyetine bakıldığında, kahir ekseriyetin (%90’ın üzerinde) erkeklerden oluştuğu görülmektedir.

Yukarıda yer alan verilere göre, sadece Türk vatandaşları değil, yabancı uyruklu kişiler de kaçakçılık suçunun faili olabilmektedir.

Tabloda tüzel kişilere de yer verilmiştir. Tüzel kişilerin Türk Ceza Kanunu anlamında hapis ve benzeri cezalarla tecziyesi mümkün değildir. Bu veriye ilişkin Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü herhangi bir açıklama yapmamış. Biz bu verinin, hakkında TCK kapsamında güvenlik tedbiri (TCK, md. 60) uygulanması yönünde karar verilmiş tüzel kişiliklere ilişkin olduğunu değerlendiriyoruz.

MAHKUMİYET VE BERAAT ORANLARI

VUK’un 359 uncu maddesinin ilgili fıkra ve bentlerine ilişkin ceza mahkemelerince verilen kararların türlerine göre dağılımına ait veriler (2015 yılı için) aşağıda sunulmaktadır. Söz konusu verilere ilişkin oranlamayı da yaparak tabloya ekledik.

Tablo 2: 2015 Yılı İçin VUK 359 kapsamındaki fiiller nedeniyle açılmış ceza davalarının sonuçları

Kaynak: Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü verilerinden hareketle tarafımızdan oluşturulmuştur.

Yukarıdaki verilere göre, sayı olarak en çok mahkumiyet sahte belge düzenleme ve kullanmaya ilişkin fiillere ilişkindir. Bu fiillerde mahkumiyet oranı %67’dir. Buna karşın, muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleme ve kullanma fiillerinde mahkumiyet oranı %40’lardadır.

359 uncu madde kapsamına giren tüm fiilllere ilişkin mahkumiyet rakamları toplu olarak dikkate alındığında, hakkında vergi kaçakçılığından dolayı ceza davası açılanların %59’u mahkum olmaktadır. Yüzde onu hakkında hükmün ertelenmesi yönünde, %11’i hakkında ise diğer kategorisinde hüküm tesis edilmektedir. Beraat oranı ise sadece %20 seviyesindedir.

04.04.2017

Dr. Hasan AYKIN

NOT: Tüm hakları yazarına aittir. vergidosyasi.com adresindeki aktif linki belirtilmek suretiyle alıntı yapılabilir. AYNEN YAYIMLANAMAZ.