Kazanç-irat aynı şeyleri mi ifade eder? Yoksa, kazanç ve irat birbirinden farklı kavramlar mıdır?

Vergi mevzuatımızda “kazanç” ve “irat” kavramlarını çok sık ve çoğu kez birlikte duyarız. Gelir Vergisi Kanununun birinci maddesinde gelirin tanımı şu şekilde yapılır: “Gelir bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır.”

Bu tanıma göre kazanç ve irat gelirin türleri arasında yer almaktadır. Peki, kazanç ile irat arasındaki fark nedir?

Aslında Gelir Vergisi Kanununda sayılan “Gelirin Unsurları”na baktığımızda kazanç-irat farkı biraz netleşmeye başlar:

GVK’nın ikinci maddesine göre gelire giren kazanç ve iratlar şunlardır :

1. Ticarî kazançlar,

2. Ziraî kazançlar,

3. Ücretler,

4. Serbest meslek kazançları,

5. Gayrimenkul sermaye iratları,

6. Menkul sermaye iratları,

7. Diğer kazanç ve iratlar.

Yukarıdaki unsurlara baktığımızda, bir faaliyete (ticari, zirai, mesleki gibi) dayanan gelirler “Kazanç” tanımı içine girmektedir. Buna karşılık gerek menkul, gerekse gayrimenkul sermayeye dayanan, bunlardan elde edilen gelirler (faiz, kira, katılım payı, nema, temettü ve benzeri) ise “irat” olarak tanımlanmaktadır.

Örneğin, sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır. (GVK, md. 75).

Aslında kurum tarafından elde edilen ticari kazanç olan gelirler de bu niteliği nedeniyle “Kurum kazancı” olarak isimlendirilir.

Burada ücret ayrı bir gelir kategorisi oluşturmaktadır. GVK 61 inci maddeye göre ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Dikkat edileceği üzere ücret geliri nitelemesinde “Kazanç” veya “irat” kavramları kullanılmamıştır.

30.04.2020

Dr. Hasan AYKIN

vergidosyasi.com